2 dagen gravelbiken in Zuidoost-Friesland

Ik krijg verbaasde reacties van mijn niet-Noord-Nederlandse vrienden als ik ze vertel dat ik een fietsroute door de bossen van Friesland uitzet. ‘Maar daar is toch bijna geen bos?’ Nou, meer dan je denkt, en die prachtige bossen hebben elk ook nog eens een heel ander karakter. Ik ervaarde het tijdens 2 dagen gravelbiken in Zuidoost-Friesland. Ik deel een route langs natuurlijke en culturele bezienswaardigheden. Ik noem deze Outdoor Inspiratie x Visit Friesland original route 'Wâldgravel Súdeast-Fryslan'.

Zuidoost-Friesland: het andere Friesland

‘Het voelt hier zo anders dan in de rest van Friesland, hè? Daarom noemen ze het hier “het andere Friesland”’, vertelt een lokale ondernemer ons. Er zijn weinig plekken in Friesland waar ik niet van het landschap geniet, maar de landschappen en mensen in de zuidoosthoek voelen inderdaad ‘anders’. Misschien zijn het de uitgestrekte heide- en bosgebieden, met zandduinen en paden die het een waar outdoorwalhalla maken. Misschien is het het feit dat niemand me hier aanspreekt in het Fries, of dat mijn thuisprovincie Drenthe zo dichtbij ligt.

Het andere Friesland dus, waar ook de culturele en culinaire highlights nooit ver weg zijn. Een plek om door inspanning tot ontspanning te komen en het ultieme vakantiegevoel op te snuiven.

2 dagen gravelbiken in Zuidoost-Friesland

Ik begon mijn tweedaagse bikepack- en gravelavontuur op het treinstation van Heerenveen. Even langs E-Bike Centre Heerenveen om een sportieve fiets op te halen voor mijn +1, en het avontuur kon beginnen!

Dag 1

De route begint met aardig wat kilometers over asfalt. Het idee van twee dagen alleen over gravel en bospad fietsen is fantastisch, maar niet haalbaar. De route ligt daarom waar mogelijk over stevig (gravel)pad en waar dat niet kan bij voorkeur over fietspaden. Gelukkig duurt het niet lang voor we over het eerste gravelpad door een herfstige boswal racen.

Voorbij Gorredijk volgen we een zandpad met aan weerszijden heide. De regen geeft het uitgestrekte landschap een mystiek sfeertje. Eerdere regen heeft een bospad bij Beetsterzwaag in een modderpoel veranderd, maar hoe avontuurlijker, hoe beter. We volgen een mountainbikeroute tot voorbij Olterterp. Goed te doen op de gravelbike en leuk voor de afwisseling.

Heide, bos en veen

Een fietspad over een nog uitgestrekter heidegebied brengt ons naar een brede laan van Landgoed De Slotplaats. Deze ‘hoofdlaan’ is opengesteld voor fietsers. Gelukkig, want ik houd me graag aan de regels. Dat betekent dat we de Bakkeveense Duinen aan de andere kant van het dorp vanaf het asfalt bewonderen.

Na landschap waarin we kilometers ver kunnen kijken, trappen we het Blauwe Bos in. Het laatste beetje bos voordat we het hoogveengebied Fochteloërveen bereiken. De kraanvogels zijn in de herfst al vertrokken. Nu spelen de grassen en struiken in herfstkostuum de hoofdrol in het natte landschap. Ik wil zo lang mogelijk van het gebied genieten en voeg nog een bonuslus toe. Dat levert ons natte voeten en broeken op, omdat de ‘paden’ op het stukje platteland uitermate geschikt blijken voor een Mudrun. Geen zin in? Steek bij fietsknooppunt 64 door naar fietsknooppunt 66. Daar wel even een uitstapje maken naar de mooiste uitkijktoren van het gebied, ‘de Zeven’.

Niet missen

• Heerenveen: Crackstate, een van de mooiste gebouwen van Heerenveen
• Duurswouderheide, een groot heidegebied met een kleine kerk
• Fochteloërveen, een groot hoogveengebied met kraanvogels
• Bakkeveen: landgoed en restaurant De Slotplaats
• Ravenswoud: ‘de Zeven’ uitkijktoren aan het Fochteloërveen, waar je in het voorjaar en de zomer kraanvogels kan spotten

Dag 2

Na een nacht diep slapen trappen we bij het eerste zonlicht naar Appelscha en het Drents Friese Wold. Voor weids uitzicht over dit grote bos- en heidegebied, klim je naar de top van de Bosbergtoren. Wij zijn veel te vroeg en bewaren dit voor een volgend bezoek (want dat gaat er komen!). Een verhard pad omgeven door herfstkleuren leidt naar de mountainbikeroute. Ik stuur mijn gravelbike door scherpe bochten en over boomwortels en steile hellingen. In dit deel van het mountainbikeparcours zitten geen technische stukken, maar je moet wel je kop erbij houden. Het wordt makkelijker op het verharde pad over het Aekingerzand. Dit duingebied is deels begroeid met heide en deels zandvlakte. Dat laatste zie je vooral goed vanaf de uitkijktoren.

Meer bos

Aan de andere kant van Zorgvlied loopt het Nationale Park nog verder door. We steken het Doldersummerveld over. Langs een fietspad staan twee stenen met de gravure ‘welkom in de kolonie’, verwijzend naar de Koloniën van Weldadigheid. Na Boschoord wacht ons een mountainbikeparcours met steile heuveltjes. Mijn +1 vindt dat te gek op de huurfiets, en neemt het zandpad. Samen fietsen we vervolgens over verharde bospaden, zandpad en fietspad naar Vledder. We passeren het koloniedorp Wilhelminaoord door het groen en trappen door kleine bosjes en open landschap.

Na kilometers asfaltvreten doemen er stenen bouwwerken in een bosje op. De ecokathedraal van Mildam. Sinds het begin van de jaren 70 bouwen mens, plant en dier samen aan deze bijzondere plek. Mijn laatste stop onderweg naar Heerenveen is het Oranjewoud, waar ik nog even geniet van de herfstkleuren op het landgoed. Mijn benen zijn moe, mijn fiets heeft dezelfde kleur als het bospad en zelf zie ik er ook niet al te florissant meer uit. Een teken dat mijn zoektocht naar bosavontuur in Friesland geslaagd is.

Niet missen

• Appelscha: de Bosbergtoren, een 33 meter hoge uitkijktoren op het hoogste punt van het Friese vasteland vanaf waar je vanaf glazen balkonnetjes uitkijkt over het Drents Friese Wold. Zoek voor vertrek de openingstijden op.
• Aekingerzand: uitkijktoren en fietspad door de duinen
• Mildam: de Ecokathedraal, een duurzaam bouwwerk waaraan ook de natuur meebouwt
• De klokkenstoel van Brongerga
• Oranjewoud: Koninklijk Park De Overtuin, een prachtige tuin behorend bij een statig landhuis. Bezoek hier in de buurt ook uitkijktoren Belvédère en Museum Belvédère.

Overnachten bij Dadde Wiek

‘Jullie zijn er!’ worden we enthousiast begroet door onze host Merlin ons. Samen met zijn vrouw verhuurt hij sinds enkele jaren een vakantiehuis in de tuin. Dadde Wiek is van alle gemakken voorzien en heeft uitzicht over een groot veld. Privacy genoeg, hier ben je even helemaal weg van alles. Onze door modder gecamoufleerde fietsen kunnen onder het afdakje. ‘En gaan jullie maar douchen en opfrissen,’ lijkt Merlin precies te snappen waar we behoefte aan hebben. Natte kleding uit, onder de warme douche en de nettere kleding aan. We gaan uit eten!

Biologisch en vegetarisch én lekker dineren

Op 7,5 kilometer van Dadde Wiek wacht ons een culinaire verrassing. Herberg het Volle Leven blijkt een knusse boerderij, ingericht in huiskamerstijl. ‘We serveren een verrassingsmenu met drie gangen. Ook voor de dranken hebben we geen menu. Ik ben het menu,’ vertelt een ober ons vrolijk. Tegelijk met de andere gasten krijgen vegetarische gerechten gemaakt van biologische, lokale en seizoensgebonden ingrediënten uit de streek geserveerd. Drie soorten bereiding van aardappel op één bord, ‘beet wellington’ met zwarte knoflook en paarse wortel en een heerlijk dessert met de allerlekkerste cheesecake.

Culinaire stops onderweg

Halverwege de eerste etappe ligt een statig theehuis. Hier op de Bakkeveense Slotplaats geniet je van heel smakelijke gerechten. Een beetje sjiek, maar laat dat je niet tegenhouden, ook niet als je onder de modder zit. Toen ik binnenkwam, werden er direct stoelen bij de kachel gezet en werd me op het hart gedrukt dat het niet uitmaakt als ik een modderspoor achterliet. De fietsaccu van mijn +1 mocht ook opladen, terwijl we genoten van de lunch.

Langs de tweede etappe kan je fijn lunchen bij Restaurant Lunia in Oldeberkoop of Lunchroom Tramhalteplein in Noordwolde. Op zonnige weekend- en zomerdagen of als je met meer dan twee personen komt,is het verstandig een tafel te reserveren.

De route ligt langs meerdere dorpen met supermarkten. Je hoeft dus minimaal voorraad mee te nemen. Logeer je in Dadde Wiek? Haal in Haulerwijk boodschappen voor tijdens je verblijf. In Ravenswoud zit geen winkel, maar een paar kilometer verderop in Appelscha wel.

Zelf gravelbiken in Zuidoost-Friesland

De eerste stap in je planning moet het boeken van je accommodatie zijn. Doe je dit te laat, dan is de kans groot dat er geen plek meer is. Zoek een fijne slaapplek in Ravenswoud, Appelscha, Oosterwolde of omgeving. Ik logeerde heel fijn in het moderne natuurhuisje van Dadde Wiek. De minimum huurperiode is drie nachten. Dat geeft je de kans om tussen de fietsdagen door twee dagen Zuidoost-Friesland te ontdekken. Daarvoor hieronder meer tips. Andere aanraders zijn Boshuis Friesche duin in Appelscha en Mooiverblijf in Oosterwolde.

Tip: lees mijn blog met tips voor je eerste keer bikepacken als dit je eerste fietsvakantie wordt.

Fiets

Je kan je eigen gravelfiets of mountainbike meenemen in de trein naar station Heerenveen. Heb je geen geschikte fiets? Dan kan je een sportieve elektrische fiets huren bij het E-Bike Centre Heerenveen. Vraag naar de sportiefste fiets met redelijk brede banden, dan komt het wel goed op deze paden. Ze kunnen je fietssloten lenen, maar een helm en telefoonhouder voor op het stuur moet je zelf meenemen of daar kopen. Als je niet met een tas op je rug wilt fietsen, neem je een fietstas mee van huis.

De route loopt deels over mountainbikepaden en - in een deel van het jaar - modderige paden. Hij is daarmee ongeschikt voor stadsfietsen en niet-mountainbikes en niet-gravelbikes. Wil je toch graag met je zo’n minder sportieve fiets op pad? Zet een eigen route uit met behulp van fietsknooppunten en/of de routeplanner van Komoot.

Regels

Ik heb bij het uitzetten en uitvoeren van de route gezorgd dat er geen paden in zitten waar je als fietser officieel niet welkom bent. Daarom heb ik heel leuke, maar illegale paden in de Bakkeveense Duinen en het Drents Friese Wold er bijvoorbeeld niet in opgenomen.

Let op: je kan deze route niet in omgekeerde richting fietsen. Er zitten mountainbikepaden in waar eenrichtingsverkeer geldt. Fiets je daar tegen de richting in, dan kan dat (letterlijk) levensgevaarlijke situaties opleveren. Houd dit ook in gedachten als je mijn route aanpast.

Let op: om op de mountainbikepaden van Beetsterzwaag te mogen fietsen, moet je officieel een Natuurmonumenten mountainbikevignet hebben. Deze is online te bestellen en kost op het moment van schrijven 15 euro (10,50 voor leden). Een dagpas kost 7 euro. Deze is ook geldig in andere gebieden waar deze plicht geldt, zoals het Nationaal Park Veluwezoom en het Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen. Geen zin om deze te kopen? Pas de route aan, zodat hij niet over dit parcours loopt.

Eten

Ik raad je van harte aan om minstens één avond bij Herberg Het Volle Leven net buiten Appelscha te dineren. Hier wordt een vegetarisch verrassingsmenu met biologische, lokaal geoogste seizoensproducten geserveerd. Op aanvraag kunnen de drie gangen ook veganistisch. ZO lekker! Maak je reservering zo snel mogelijk, want het restaurant is geliefd.

Navigeren

Deze route heb ik zelf uitgezet, en is niet gemarkeerd. Navigeer met mijn routebestanden uit Komoot of met de route op Friesland.nl. Rijd je met een fietscomputer? Dan download je de gpx-bestanden (dag 1 en dag 2) voor navigatie. Mijn etappes hebben Dadde Wiek als eindpunt van dag 1 en startpunt van dag 2. Logeer je ergens anders? Pas mijn Komoot-bestanden aan en maak je eigen variant.

Niet vergeten

Dit is wat ik mee had op dit tweedaags fietsavontuur:

• bikepackingtassen
• fietsslot
• verlichting
• reparatieset voor de fiets
• helm
• twee bidons
• stuurhouder voor mijn telefoon
• EHBO-setje voor mezelf
• meerdere lagen (fiets)kleding
• regenkleding
• paar (fiets)schoenen dat vies mag worden
• schone kleding voor in het restaurant (je wordt in de horecagelegenheden die ik in dit blog noem niet gek aangekeken als je je fietsschoenen nog aan hebt hoor)
• toiletspullen
• powerbank en oplaadkabel voor mijn telefoon
• waterdicht zakje voor mijn telefoon
• snacks voor onderweg

Op frisse ochtenden kan het fijn zijn ook handschoenen en een Buff (dun colsjaaltje) mee te nemen.

Twee bonusdagen in Zuidoost-Friesland

Zuidoost-Friesland is zo mooi, dat alleen deze fietstocht maken eigenlijk niet genoeg is. Blijf je een extra nacht of twee in de buurt van Ravenswoud, Appelscha of Oosterwolde slapen? Dan zijn dit leuke uitjes op fietsafstand:

• Huur een mountainbike bij Fytshus Appelscha en race over de vele routes nabij het buitensport walhalla (niet allemaal comfortabel op de gravelfiets ;) )
• Klauter tussen de bomen in Klimbos Appelscha
• Wandel etappe 1 van het Stellingenpad, de wandelroute van het jaar 2023, of maak een wandeling in de omgeving.
• Bezoek het Nationaal Gevangenismuseum in Veenhuizen
• Zwem in het Canadameer
• Ontdek de culturele highlights van Friesland

Meer inspiratie vind je op www.zuidoostfriesland.nl en www.friesland.nl. In Dadde Wiek ligt ook een hele stapel folders en kaarten.

Overnachten en dineren in Heerenveen

Moet je van ver met de trein naar Heerenveen reizen? Of wil je extra tijd hebben om Heerenveen te ontdekken? Overnacht in de stad bij Boutique hotel ‘t Gerecht of Uitgerust voor zaken. Voor een feestelijk diner om de start of het einde van je avontuur te vieren, ga je hier aan tafel:

• Hét Postkantoor: een grand-bistro met verrassende gerechten en met een moderne kijk op dé klassiekers, bereid met biologische seizoensgebonden producten
• Hof van de Koning: bourgondisch tafelen als een koning
• By-Kees voor de lunch: seizoensgebonden culinair genieten in huiskamersfeer

Cultuur opsnuiven doe je in Museum Heerenveen en Museum Belvédère. Bij lekker weer ga je het water op met een SUP-board van SUP-Away Heerenveen of slenter je door Recreatiegebied de Heide.

→ Meer inspiratie voor natuur, cultuur en uitjes in Friesland vind je op www.friesland.nl