Microavontuur in Drenthe: 3 dagen tijdreizen

Een 370.000 jaar oude rug in het Drentse landschap, met daarop hunebedden, grafheuvels, oude dorpjes en uitgestrekte bossen. Ik maakte een tijdreis door honderdduizenden jaren geschiedenis in Zuidoost-Drenthe. Drie dagen lang genoot ik van avonturen in de buitenlucht, heerlijk eten en origineel overnachten. Ga je mee op microavontuur in Drenthe om je drie dagen onder te dompelen in geologie, natuur en cultuur?

370.000 tot 130.000 jaar geleden: het ontstaan van de Hondsrug

Hij is moeilijk te missen in het Drentse landschap, de verhoging die de Hondsrug heet. Ik ben met gids Gauke van Eko-Tours in een 100% elektrische terreinwagen op pad. Hij pakt zijn tablet met illustraties erbij om uit te leggen hoe deze 70 kilometer lange rug gevormd is. Aan het einde van de Saale-ijstijd kroop een ijsmassa over Noord-Nederland. Ik kijk omhoog en kan me niet voorstellen dat de bovenlaag van de ijsmassa hier toen een kilometer boven mijn hoofd uit zou steken.

Deze schuivende ijslaag stuwde de grond als een bulldozer voor zich uit. Zo ontstond een rug van keileem, grind en zand. Wind, erosie en andere factoren gingen honderdduizenden jaren hun gang, waarna de Hondsrug er zo bij kwam te liggen als we hem nu zien. Een geologisch interessant gebied dat terecht de UNESCO Geopark-waardering krijgt.

Met deze geschiedenis in gedachten wandelde ik de 7,5 kilometer lange Tijdreisroute Leewal. De met een mammoetplaatje gemarkeerde route voert door bossen, langs heidevelden en over begroeide stuifzandduinen tussen Exloo en Odoorn. De verhoging die als een slinger in het landschap ligt, is de Leewal. Deze wal is een serie paraboolduinen gevormd door opstuivend zand van nabijgelegen heidevelden die waarschijnlijk te intensief begraasd werden. Langs het pad staat een rijtje bordjes, die op schaal een tijdlijn vormen van het ontstaan van het Drentse landschap. Daar bleek maar weer dat 370.000 jaar echt een heel, heel lange tijd is.

→ Ik vat een heel uitgebreide geschiedenis in dit blog even heel compact samen voor de leesbaarheid. Vind je het interessant om meer te leren? Deze pagina en deze video zijn een goed begin.

5.400 tot 4.800 jaar geleden: hunebedden

Zeg je Drenthe, dan zeg je hunebed. Van de 54 prehistorische graven liggen er 52 in Drenthe, en dan vooral op de Hondsrug. Het Trechterbekervolk gebruikte grote stenen die door de ijsmassa naar Drenthe gevoerd zijn om grafkamers te bouwen. ‘Die rechtopstaande stenen die je ziet, steken zo nog 2,5 meter de grond in,’ vertelt Eko-Tours-gids Gauke. ‘Wat je nu ziet, is het geraamte van het hunebed. De ruimte tussen de stenen was vroeger opgevuld met kleinere stenen. Het geraamte was tot aan een buitenste ring van stenen bedekt met zand.’ Het hunebed met de bijnaam ‘Papeloze kerk’ is deels zo gerestaureerd.

Wil je meer leren over hunebedden en hun bouwers en het grootste hunebed van Nederland zien? Bezoek het Hunebedcentrum in Borger.

4.500 tot 3.000 jaar geleden: grafheuvels

Latere bewoners van Drenthe bouwden geen hunebedden meer. ‘Zij bedekten hun doden met een laag aarde, legden daar vervolgens de volgende dode tegenaan, en daar ging dan weer een laag zand overheen. Zo ontstonden deze grafheuvels’ vertelt Gauke ons bij een grafheuvel die we eerder al langs de Leewalroute spotten. ‘Menselijke resten zijn er niet gevonden, die blijven zo lang niet bewaard. Wel zijn er lijkafdrukken in de grond gevonden, en vele potten.’

Mijn favoriete grafheuvel (ieh, dit klinkt een beetje luguber) is de 3.500 jaar oude Galgenberg op het Sleenerzand. Hier werd een man met aanzien samen met zijn gouden oorsieraden en bronzen bijl begraven. Rond de heuvel stond een cirkel van palen, die symboliseerde dat de doden niet gestoord mochten worden. Deze palencirkel is gereconstrueerd.

2.800 tot 2.200 jaar geleden: raatakkers

De wandelroute Archeologie Sleenerzand brengt me naar sporen van recentere bewoning. Hier liggen akkercomplexen uit de IJzertijd, de raatakkers of celtic fields. Ze zijn moeilijk te herkennen in het landschap, dus de beheerders hebben de wallen wat opgehoogd. Het gebied was een soort lappendeken van landjes van 40 bij 40 meter. Er groeiden gewassen, er graasde vee en sommige akkers lagen braak.

1.200 tot 1.000 jaar geleden: esdorpen

Op de grens van zandgrond en beekdal werden zo’n duizend jaar geleden de esdorpen gebouwd. Deze locaties waren slim gekozen: voldoende water in het beekdal en drogere grond voor het verbouwen van gewassen. Op de westelijke ‘helling’ van de Hondsrug ligt het esdorp Odoorn. Hier logeerde ik bij CapCabins en ontbeet ik elke ochtend bij Bakker Joost. Ook Exloo is een esdorp uit de middeleeuwen. In deze oudere dorpen staan grote, typisch Drentse boerderijen.

370 tot 80 jaar geleden: turfsteken

In de dalen tussen de ruggen werd tijdens het Holoceen veen gevormd. Aan de oostkant van de Hondsrug lag tot een paar honderd jaar geleden een metersdikke laag hoogveen. Toen de zakenmannen ‘het bruine goud’ ontdekten, begon een lange periode van turfsteken. Het Bargerveen nabij Emmen is een van de weinige stukken hoogveen dat nog overbleef.

In 1883 trok de beroemde schilder Vincent van Gogh naar Drenthe. Hij wilde zich laten inspireren door het veenlandschap en het armoedige en zware leven van de turfstekers. Ik fietste de 50 kilometer lange Van Gogh fietsroute. Op het Bargerveen krijg ik een idee van hoe een veel groter deel van Drenthe er vroeger uitgezien heeft. Heel veel nattigheid en geel gras zo ver je kan kijken. Zo zag de hele regio eruit toen Van Gogh en zijn schildersezel op bezoek waren.

120 tot 80 jaar geleden: hallo bos!

In het licht van de volle maan wandelen we met Staatsbosbeheer-gids Sjuk door bosgebied de Emmerdennen. ‘Deze bomen werden op de stuifzanden geplant om het stuiven te voorkomen.’ De Emmerdennen is een relatief oud bos en heeft van heel Drenthe de meeste dikke bomen per vierkante meter. De bomen kronkelen tot hoog in de nachtelijke hemel. Aan de hoogteverschillen in het gebied te zien, zijn de bomen inderdaad effectief in het vasthouden van los zand.

‘Tot zo’n honderd jaar geleden was hier helemaal geen bos,’ vertelt Gauke tijdens de Eko-Tour bij Exloo. Deze bossen en vele anderen in Drenthe zijn aangeplant voor de houtproductie. ‘Deze naaldbomen zijn heel recht en sterk. Hun stammen werden bijvoorbeeld in de mijnen van Limburg als draagbalken gebruikt’. Hij wijst ons ook op het rijtje beuken en eiken langs de brede kasseienpaden. ‘Die zijn minder brandbaar dan al die bomen met hars, en moesten voorkomen dat bosbranden het pad overstaken naar een volgend perceel’.

Heel binnenkort: jij, op microavontuur in Drenthe

Deze driedaagse tijdreis in Drenthe is een absolute aanrader voor elk seizoen. Ook leuk als die hele geschiedenis je weinig interesseert, zeg ik er maar even bij ;)

Nog even onze activiteiten op een rijtje:

• wandelroute op het Sleenerzand: zie Komoot, is een combi van de Jeneverbesroute en de wandelroute Archeologie Sleenerzand.
• tijdreiswandelroute Leewal
• Vincents Inspiratie: Van Gogh fietsroute. Huur een fiets bij R.J. Peters Verhuur in Zwartemeer of een elektrische chopper (scooter) bij Touren in Drenthe. Bekijk ook de andere Van Gogh routes.
• Eko-Tours met thema Hondsrug
• vollemaanwandeling met Staatsbosbeheer in de Emmerdennen. Zit deze vol? Kijk of er nog plek is voor de vollemaanwandeling op het Sleenerzand. Tip: boek zo vroeg mogelijk, want deze wandelingen zijn heel populair.

Bergen inspiratie voor andere activiteiten in Drenthe vind je op Drenthe.nl.

Overnachten

Wij logeerden in een prachtige tenthouse van CapCabin. Dit tiny house is van alle gemakken voorzien, met onder meer verwarming, airco, houtkachel (buiten), kookmogelijkheid en vaatwasser. En weids uitzicht over het Odoornerveld. Je hebt keuze uit een 2- of 4-persoons tenthouse. Per accommodatie is één hond welkom.

Lekker eten

Ontbijten deden we beide ochtenden bij Bakker Joost, die tot hoog in Groningen bekend staat om ontbijt, lunch en taartjes. De bakkerij ligt in Odoorn, op loopafstand van de CapCabin.

Dineren en lunchen deden we bij:

• Restaurant De Gaffel in Valthe: redelijk fancy viergangen verrassingsmenu bereid met biologische seizoensgebonden producten.
• Restaurant Bussemaker in Exloo: à la carte eten in een historisch decor
• Restaurant De Deel: heerlijk eten in een relatief informele setting
• Restaurant Wollegras: gezellig restaurant met terras aan het Bargerveen en naast de grootste schaapskooi van Nederland.

Elk van de restaurants is uitgezocht op kwaliteit en het gebruik van seizoensproducten. Ze hebben allen ook heerlijke vegetarische opties.

→ Plan je microavontuur in Drenthe in detail met de tips en informatie op Drenthe.nl