TectonicArena Sardona: geologieles in Zwitserland

Het verbaast me elke keer weer als ik een natuurliefhebber spreek die nog nooit van TectonicArena Sardona gehoord heeft. Dit gevarieerde en geologisch interessante gebied in Zwitserland is mijn favoriete wandellocatie in de Alpen. Ik kom zelden twee keer op dezelfde plek, maar hier ben ik in twee jaar tijd drie keer geweest. Hoog tijd om dit wandelparadijs aan je voor te stellen.

Grand Canyon, Great Barrier Reef en... TectonicArena Sardona

TectonicArena Sardona ligt in het noordoosten van Zwitserland, op de grens van drie kantons: Glarus, St. Gallen en Graubünden. Je bereikt het makkelijk met het openbaar vervoer vanuit Zürich, waar ook de nachttrein uit Nederland arriveert.

Het gebied is ongeveer 32.850 hectare groot en ligt tussen de 1.000 en 3.000 meter hoogte. Sinds 2008 staat TectonicArena Sardona als geologisch interessant gebied op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Daar staat het als een van de 235 gebieden tussen de Grand Canyon en het Great Barrier Reef. In dit unieke Alpengebied zijn geologische processen zelfs voor leken zoals ik zichtbaar.

Geologie in TectonicArena Sardona

Overal in TectonicArena Sardona zie je de sporen van grote natuurkrachten. Verschuivingen, botsingen, instortingen: het landschap heeft in de afgelopen miljoenen jaren regelmatig een make-over gehad. Je ziet er een oudere gesteentelaag boven op een jongere liggen (omgekeerde wereld!), verhogingen in het landschap als gevolg van de grootste aardverschuiving van Europa, natte hoogdalen en diepe kloven. Waar je ook kijkt in TectonicArena Sardona: er zit een fascinerende geologische geschiedenis achter. Het werelderfgoed dankt zijn naam aan Piz Sardona, de centraal gelegen, ruim 3.000 meter hoge bergtop.

Deze 5 plekken wil je er niet missen

Het maakt eigenlijk niet zoveel uit waar je precies heen gaat in TectonicArena Sardona. Zodra je over de grens van het Geopark stapt, is er wat bijzonders te zien. Ik introduceer een aantal plekken die geologisch extra interessant zijn.

1. Glarus Trust

Gesteenten ontstaan doordat deeltjes op de bodem neerdwarrelen. Denk aan: zand, klei, skeletjes of vulkanische as. Na een lange tijd worden deze laagjes door (voor mij) ingewikkelde processen versteend. Er blijven nieuwe deeltjes vallen en nieuwe lagen vormen, die dan later verstenen. Zo ontstaat er een stapel. Net als bij het pannenkoeken bakken: de eerst gebakken pannenkoek ligt onderop de stapel en de nieuwste pannenkoek ligt bovenop. Door de zwaartekracht blijft dat zo liggen, tenzij je de volgorde handmatig aanpast. Zo gaat dat ook met gesteenten.

In Sardona zagen geologen iets vreemds: daar ligt 250 tot 300 miljoen jaar oud gesteenten bovenop 35 tot 50 miljoen jaar oud gesteente. Daar moet dus iets gebeurd zijn. Dat 'iets' bleek een flinke botsing van de Afrikaanse aardplaat tegen de Euraziatische aardplaat. Dat gebeurde zo'n 10 tot 20 miljoen jaar geleden onder het aardoppervlak. Het oudere gesteente van de Afrikaanse plaat schoof over dat van de Euraziatische plaat. Toen dat gesteente veel later bloot kwam te liggen, kwam ook het geheim van de vorming van de aarde bloot te liggen.

Duidelijk zichtbare lijn

In TectonicArena Sardona zie je duidelijk het verschil tussen de twee gesteentelagen. De lijn tussen deze twee lagen heet de Glarus Thrust of de 'Glarner Hauptüberschiebung'. Je kunt deze ‘schuiflijn’ goed zien in de Tschingelhörner, de bergketen die ik de ‘tandjes’ noem. Deze lijn is ook duidelijk zichtbaar in de omliggende bergen, zoals de Atlas die je op de foto hieronder ziet. Nergens anders in de Alpen kun je zo'n lijn zo duidelijk zien.

2. Tschingelhörner en Martinsloch 

De meest opvallende bergen van de TectonicArena zijn de Tschingelhörner. Deze kalksteenpieken bleven staan waar het omliggende, zachtere gesteente weg-erodeerde. De pieken zelf veranderen ook heel langzaam van vorm. Recent stortte een deel van een van de tandjes naar beneden, waardoor die 'tand' er nu anders uitziet dan op oude foto's.

In deze bergketen zit een gat met een diameter van 15 meter. Dit is het Martinsloch. Deze zie je het beste vanaf de kant van het dorp Elm en nog beter vanaf de wandelpaden bij Braunwald. Leuk feitje: twee keer per jaar, in maart en oktober, schijnt de zon precies door dat gat op de kerk van Elm.

3. Lochsite

Wil je de scheiding tussen oud en jonger gesteente van heel dichtbij zien, maar ben je geen bergbeklimmer? Dan bezoek je Lochsite. Deze wat verstopt liggende plek is makkelijk bereikbaar over wandelpaden. Hier kan je de scheidingslijn tussen de twee gesteentelagen zelfs aanraken. De Lochsite is ook belangrijk in ons begrip van geologie. Hier begrepen geologen voor het eerst dat hele stukken berg over andere stukken berg kunnen schuiven.

4. Segnesböden

Aan de voet van de Tschingelhörner liggen twee hoogdalen: de Segnesböden, de oberer Segnesboden (bovenste) en unterer Segnesboden (onderste). Na de laatste ijstijd vulden bergstromen de door gletsjers gevormde dalen met puin. Als je goed kijkt, zie je in de wanden nog slijtsporen van ijs. Nog altijd bepalen en veranderen stroompjes hier het landschap. Op de onderste Segnesboden ligt een 25 hectare groot veengebied zoals je die zelden ziet op deze hoogte.

Meer bijzondere geologische fenomenen in de omgeving

De Flimserstein en de Rheinschlucht liggen aan de andere kant van het dorp Flims dan de TectonicArena Sardona. Ze horen niet bij dit beschermde gebied, maar zijn geologisch ook bijzonder en je kan een bezoek makkelijk combineren.

De Flimserstein

Het uitzicht over de daken van het dorp Flims wordt gedomineerd door een steile rotswand. Die van de Flimserstein, waarvan zo'n 10.000 jaar geleden een stuk ter grootte van 10 keer de Matterhorn naar beneden stortte. 20.0000 ton aan rots kwam aan de voet van de berg te liggen. Dat maakt het de grootste aardverschuiving van Europa. Flims is op een zo ontstane verhoging gebouwd. 

De Rheinschlucht

De grote aardverschuiving blokkeerde een rivier. De dam vormde een groot meer dat zich tot Ilanz uitstrekte. Het water liet zich niet tegenhouden en sleet zich een weg door het puin en de rotsen en de kloof werd langzaam de De Rheinschlucht (Ruinaulta). Steile witte wanden en een lichtblauwe rivier met flinke stroming op de bodem. Er liggen wandelpaden en een treinspoor door deze 'Grand Canyon van Zwitserland'. Daarnaast zijn er fietspaden en kun je raften of kanoën op de Voor-Rijn.

Mijn favoriete wandelroutes

Ik heb op het moment van schrijven al drie vakanties doorgebracht in dit bijzondere gebied. Mijn lijst met mooie wandelroutes is inmiddels vrij lang. Een aantal favorieten:

• al deze wandelroutes in TectonicArena Sardona vanuit Flims (klik om naar mijn blog met fantastische routes te gaan)
• deze wandelroute langs de Murgsee
• Geofenomenenpad Kerenzerberg
• Braunwald Panoramaweg
• 7-Gipfel-Tour Flumserberg
• 5-merenwandeling Pizol (deze is héél toeristisch, dus ga buiten het seizoen en neem het eerste kabelbaantje omhoog)

--> Hier en in mijn blogartikel Wandelen in het Glarnerland in Oost-Zwitserland vind je meer inspiratie voor wandelen in de regio

Controleer voordat je op pad gaat of deze routes bij jouw ervaring en conditie passen. Zie ook mijn gratis checklist Veilig Bergwandelen.

Winterwandelen in Sardona

Tijdens twee van mijn vakanties in Sardona was het landschap bedekt met een laag sneeuw. Boven Flims ligt een prachtige sneeuwschoenroute met uitzicht op de Tschingelhörner. Zie mijn blog Sneeuwschoenwandelen in Zwitserland: Sardona Werelderfgoedgebied. Zie ook deze winteravonturen. Laax-Flims is een bekend wintersportgebied, waar je op hoogte uitkijkt op enkele van de bekendste highlights van de TectonicArena.

Meerdaagse wandelroutes in TectonicArena Sardona

Het zal je niet verbazen dat er ook geweldige meerdaagse wandeltochten door dit gebied lopen. De absolute topper is de Sardona-Welterbe-Weg. Delen van deze route zijn voor mij technisch te moeilijk en fysiek te uitdagend, maar deze staat wel voor ooit op mijn wishlist. Een alternatief is de SegnesTrek, een 6-daagse hike langs de bijzondere locaties die ik in dit blog noem. Twee etappes van de Via GeoAlpina lopen door TectonicArena Sardona. Deze routes behoren absoluut tot de mooiste meerdaagse wandeltochten in Zwitserland.

Ik maakte er zelf toegankelijkere 2- en 3-daagse huttentochten. Twee voorbeelden:

• 2-daagse wandeling in het Glarnerland met overnachting in een hut
  
• ‘Makkelijke’ 3-daagse huttentocht Flumserberg -> Engi
  
• Een derde voorbeeld vind je in mijn e-book met 3- en 4-daagse huttentochten die ook leuk zijn als je hoogtevrees hebt.

Meer leren over Sardona

Ik las dit heel fijne boek voor mijn bezoek aan de regio. Verder vond ik deze online pagina's handig:

• de officiële informatiepagina van de regio
• deze Duitstalige PDF
• GeoSites-brochure
• brochure en overzichtspagina met wandelroutes
• wandelen langs highlights vanuit Flims
• Natuurcentrum Glarnerland in Glarus en het bezoekerscentrum in Elm