Wandelen in de voetsporen van Van Gogh in Drenthe

Kunstenaar Vincent van Gogh was 30 jaar toen hij Den Haag verliet en bijna drie maanden in Zuidoost-Drenthe doorbracht. Hij verliet zijn baan, woonplaats en vriendin en trok naar het veenlandschap van Drenthe om zich te laten inspireren door het landschap en  bekende schilders. Die schilders waren na de zomer allang weer vertrokken, maar Vincent bleef de hele herfst. Hij maakte schetsen en schilderijen en beschreef Drenthe in brieven aan zijn broer. Zo kunnen wij Drenthe ervaren door de ogen van Vincent. Dat doe je op de vier Van Gogh wandelroutes, waar ik er twee van wandelde.

Portret van Vincent bij het station van Nieuw-Amsterdam 

Een nieuw begin

We beginnen de wandelroute Nieuw begin bij het station van Hoogeveen. Hier stapte Vincent op 11 september 1883 uit de trein. De zeshoekige wandelmarkering begeleidt ons naar het voormalige Logement Hartsuiker. Hij logeerde 2,5 weken in de zolderkamer van het nu weinig opvallende huis. 'Hier woonde Vincent van Gogh' staat op de gevel.

Een hard leven op het veen

We verlaten Hoogeveen over een lang graspad langs een vochtig natuurgebied. Dit stuk van de route lijkt misschien nog wel het meest op wat Vincent in Drenthe zag. Weilanden en bosjes zoals die langs de rest van de route liggen, zijn pas later aangelegd. In 1883 liep hij hier door een uitgestrekt veenlandschap, waar vermoeide turfstekers een hard leven leidden. Zij woonden niet in stenen huizen met door een robot gekortwiekt grasveld. Nee, zij brachten de dagen door in het veen, en logeerden in donkere plaggenhutten.

Het tragische bestaan van een kunstenaar

Hoewel Vincent niet met gebogen rug met een turfsteker de grond hoefde te bewerken, was zijn leven ook niet makkelijk. Hij kwam met liefdesverdriet naar Drenthe. Hij liet zijn vriendin Sien en haar twee kinderen achter in Den Haag. Hij had geen inkomen, maar werd ondersteund door zijn broer. De Drenten vonden hem een onverzorgde vreemdeling.

Vincent kon een baan krijgen en een stabiel inkomen hebben. Vincent kon met zijn vriendin in Den Haag zitten. Maar Vincent had een missie, een roeping: kunstenaar zijn. Hij koos de moeilijke weg en trok naar een regio waar hij niemand kende.. Hij bleef zijn hele leven kunst maken, al verkocht hij voor zijn dood waarschijnlijk slechts één schilderij. Aan iemand die medelijden met hem had. Mooi gedachtenvoer voor de 12 kilometer lange wandeling door het buitengebied en over een stukje industriegebied van Hoogeveen.

--> Lunchtip: Grandcafé Marron, op een kwartier lopen van het station van Hoogeveen.

Van Gogh logeerde in Nieuw-Amsterdam/Veenoord

'Kijk, hier logeerde Van Gogh twee maanden,' vertelt de gids van het Van Gogh Huis. Een houten ledikant met stromatras, een stoel met rieten zitting, een schildersezel en een schildertafel in de hoek. Een bezoek aan de voormalig slaapkamer van de schilder is de kers op de taart. Het voormalige logement is een wit gebouw aan het water in Nieuw-Amsterdam/Veenoord. Hier verbleef Vincent na zijn tijd in Hoogeveen twee maanden. Het pand is ingericht als tentoonstelling en geeft een goed beeld van Van Goghs verblijf in Drenthe.

Schilderijen en schetsen

Vincent maakte meerdere schilderijen in Drenthe. Een plaggenhut, een onkruid verbrandende boer en twee vrouwen in het veen bijvoorbeeld. Het zijn kunstwerken met sombere kleuren. Niet zo gek, want het veenlandschap in november kan geen gezellige plek geweest zijn.

Hij maakte veel meer schetsen, in brieven naar zijn broer Theo. 'Die brieven met schetsen was het Whatsapp-gesprek van die tijd,' grapt de gids. Vincent legde in woorden en schetsen vast hoe hij Drenthe zag. Vooral de hardwerkende mensen inspireerden hem. Veenarbeiders en een oud vrouwtje bij een spinnewiel bijvoorbeeld. Zelfs ik als niet erg getalenteerd tekenaar zie dat Van Gogh nog wat te leren had voordat hij een groot schilder zou worden. Perspectief was niet zijn grootste talent. 'Er is nog hoop voor jou, Paulien,' besluit mijn vriendin. Wie weet, als ik zo volhardend ben als die vreemde vogel die platzak naar Drenthe kwam en blijft tekenen en schilderen, wat anderen daar ook van zeggen.

De brieven van Van Gogh

Er hangen citaten uit Vincents brieven aan de muur. Acteurs op een groot scherm lezen zijn woorden voor. Waar ik Van Gogh eerder zag als 'die schilder van de Aardappeleters en Sterrennacht die zijn oor afsneed,' leer ik hem hier als persoon kennen. Als persoon die verrassend veel dingen schrijft die ik had kunnen schrijven. Zijn schilderijen doen mij, de kunstbarbaar, niet zoveel. Maar die brieven...

“Drenthe inspireert mij tot een leven lang schilderen. Hier in Drenthe heb ik mijn bestemming gevonden.”

De brieven zijn ook online te vinden, en bij thuiskomst (dit is even een flash forward hoor) lees ik brief na brief. 'Gevolgelijk mijn plan is steeds te wagen liever te veel dan te weinig, stoot men dan zijn hoofd wegens te veel, enfin, dan stoot men het.' Liever proberen en 'falen', dan helemaal niet proberen. Je zou de beste man zelfs een zelfhulpgoeroe kunnen noemen.

Verderop in stijl logeren

'Oh, daar wil ik even kijken,' wees ik vorig jaar vanaf de Van Gogh fietsroute door Nieuw-Schoonebeek. In een bosje omgeven door weiland staat de laatste boô van Nederland. Hij bleek te huur te zijn als vakantiewoning, en nu ga ik er overnachten.

Honderden jaren geleden stonden dit soort veehutten op graasgronden ver van het dorp. Herders logeerden hier met hun vee. De muren en het dak van de boô zijn gemaakt van gevlochten stro of riet. Wilmsboo ziet er van de buitenkant nog zoveel mogelijk uit als toen. De binnenkant is gerenoveerd tot een heel comfortabel vakantiehuisje.

Door de grote ramen valt zelfs op deze regenachtige dag veel licht naar binnen. Het is er stil. Ik zit aan tafel en kijk naar buiten. Ik voel kriebels, ik wil schrijven. Of fotograferen misschien. Is het het Drentse landschap dat me inspireert? Of de enthousiaste verhalen van Vincent, de volhardende kunstenaar met zijn gedachten waarop de mijnen soms verrassend veel lijken?

Tip: Bargerveen

Wilmsboo ligt vlak bij het natuurgebied Bargerveen. Fiets of wandel door dit hoogveengebied. Dit is hoe het Drentse landschap eruit zag in de tijd dat Vincent er verbleef. Waar wij uitkijken over weilanden, keek hij uit over veen. Op een regenachtige dag op het Bargerveen waan je je met gemak in één van Vincents schilderijen. Tip in de tip: koffie of lunch bij Restaurant Wollegras.

Lekker eten in de buurt van Wilmsboo? Wij reden naar Gasterij Zuidbarge aan de rand van Emmen. Je bestelt er van de kaart, of laat je verrassen door een 4-gangenmenu (plantaardig mogelijk).

Een symfonie van kleur in Zweeloo

Vanuit het logement in Nieuw-Amsterdam/Veenoord maakt Vincent een uitstapje naar het brinkdorp Zweeloo. Hij weet dat de bekende Duitse schilder Max Liebermann daar schilderde. Hij hoopt hem en andere kunstenaars daar te ontmoeten. Na een lange reis op de boerenkar ontdekt hij dat er in Zweeloo geen andere schilders zijn. Die zijn voor de herfst arriveerde vertrokken.

De Van Gogh wandelroute Symfonie van kleur vertrekt vanuit Zweeloo. 'Dat is het kerkje van Van Gogh' meld ik al snel. Net buiten het dorp staat een van de mooiste kerken van Drenthe. Het 13e-eeuwse gebouw lijkt niets veranderd sinds Van Gogh het schetste in zijn brief aan Theo.

"Ik kwam voorbij een oud kerkje, net precies, net precies l'eglise de Greville v.h. schilderij van Millet..."

Oud Aalden

Wandelpaden door de velden voeren ons naar Oud Aalden. 'De dorpse sfeer die Van Gogh beschrijft in zijn brief bij binnenkomst van Zweeloo, kun je hier in Oud-Aalden nog het best ervaren,' meldt het routeboekje. Rond de brink staan oude boerderijen met rieten daken. In een van die boerderijen zit restaurant 't Hoes van Hol-An. 'Pas op je hoofd' en 'pas op de drempel' staat bij de deur. In bouwjaar 1668 waren de mensen duidelijk kleiner, of de ruggen krommer. De oude stal met houten palen, oude deuren en (elektrisch brandende) olielampen is ingericht als pannenkoekenrestaurant. Leuk: voor aankomst het verhaal van deze plek lezen.

Be more like Vincent

Twee dagen hebben we Drenthe door de ogen van Van Gogh leren kennen. We hebben de kunstenaar zelf ook beter leren kennen tijdens onze wandelingen en het bezoek aan zijn oude logeeradres. De landschappen in dit deel van Drenthe zijn misschien minder spectaculair dan de bossen en heidevelden waar ik zo dol op ben. Maar ik (de kunsthistorische barbaar) heb een nieuwe waardering voor Vincents werk gekregen. Ik heb me in hem herkend en me door hem laten inspireren. 'Gevolgelijk mijn plan is steeds te wagen liever te veel dan te weinig, stoot men dan zijn hoofd wegens te veel, enfin, dan stoot men het' schrijf ik bovenaan mijn papier met plannen voor 2026. Be more like Vincent (maar blijf van je oren af).

Meer Van Gogh wandelroutes in Drenthe

Er zijn in het zuidoosten van Drenthe vier Van Gogh wandelroutes uitgezet. Deze goed gemarkeerde routes leiden je naar plekken waar Vincent vroeger ook kwam, of had kunnen komen tijdens zijn wandelingen. De routes zijn 8 tot 17 kilometer lang en lopen grotendeels over verharde ondergrond. Twee van de wandelroutes zijn goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Je hond is welkom op de paden.

Er staan informatiepanelen langs de route. Ik vond de podcastafleveringen die bij elke route horen een leuke aanvulling. Op de route-informatiepagina en in het routegidsje De stappen van Van Gogh staan interessante plekken langs de route kort beschreven en afgebeeld. Dit gidsje is lokaal te koop, en online onder meer hier te bestellen.

Dit blogartikel is geschreven in samenwerking met vangoghdrenthe.nl. Bezoek Drenthe.nl voor meer wandelinspiratie.