De WasserWeltenSteig: door het Zwarte Woud naar de Rheinfall

Spectaculaire watervallen, kabbelende beken en sprookjesachtige kloven staan centraal langs de WasserWeltenSteig. Ik wandelde deze langeafstandwandelroute door het Zwarte Woud en Noord-Zwitserland in zes nazomerse dagen. In dit artikel vind je een sfeerverslag en praktische tips.

Over de WasserWeltenSteig

De WasserWeltenSteig is een 109 kilometer lange wandelroute tussen Triberg in het Zwarte Woud en Neuhausen am Rheinfall in Noord-Zwitserland. Vier etappes van de route lopen door de Duitse deelstaat Baden-Württemberg en de rest ligt over de Zwitserse grens in het SchaffhauserLand. De route begint bij de hoogste waterval van Duitsland en eindigt bij de grootste waterval van Europa. Water speelt dan ook een belangrijke rol langs deze route. Vele bronnen, beken, kloven en watervallen liggen langs de route, die door bossen en door glooiende landerijen voert. De route is door de organisatoren opgedeeld in zes etappes. De WasserWeltenSteig is goed gemarkeerd en accommodatie en horeca is volop aanwezig, wat de route het predicaat ‘Premiumweg’ opleverde.

🡪 Blader hier door de informatiefolder van de WasserWeltenSteig.

Etappe 1: van Triberg naar de bron van de Donau (12 km)

Vanuit de trein van Nederland naar Triberg worden we op steeds glooiendere landschappen getrakteerd. Vakwerkhuizen, dichte dennenbossen en vooral heel veel ruimte: ja hoor, we zijn aangekomen in het Zwarte Woud. We overnachten in Triberg, zodat we de volgende ochtend goed uitgerust aan ons wandelavontuur kunnen beginnen.

Zelfden heb ik een wandelroute gelopen die begint met zo'n grote highlight. De WasserWeltenSteig begint bij de hoogste waterval van Duitsland, net buiten het dorp Triberg. Een goed begaanbaar pad en diverse bruggen geven goed uitzicht op de 163 meter hoge waterval, die uit meerdere kleine watervallen bestaat. Het bospad voorbij de bovenste waterval is verlaten, en we maken kennis met de rust en ruimte van het Zwarte Woud. Uitkijkend op een groen, glooiend dal genieten we van onze lunch, terwijl we ondertussen onze regenkleding aantrekken. Het kan niet anders, of er komt nattigheid uit de donkergrijze wolken die zo prachtig boven de - nu nog door zon verlichte - weide hangen.

Steeds meer en dikkere druppels spatten op onze regenjassen. We lopen een Scandinavisch aandoend landschap in, met een vlonderpad tussen bosbessen en dennenbomen. Dikke druppels vallen in de schilderachtige Blindensee, dat mogelijk nog Scandinavischer aandoet dan het bos. Zodra we van het vlonderpad af stappen, klinkt er een diep gerommel door de lucht. De onweerswolken hebben ons bereikt en van onder het afdakje van een informatiebord zien we de bliksem door de wolken schieten, gevolgd door een oorverdovende klap. Zodra de onweerswolken zich verder van ons vandaan bevinden, wandelen we verder over brede paden door open landschap. We zijn dolblij de parasols van een restaurant in the middle of nowhere te zien, waar we onze spullen te drogen hangen terwijl we genieten van een Schwarzwälder kirschtorte.

Onder een blauwe hemel en in de zon lopen we de laatste kilometers van de etappe naar onze overnachtingsplek, Höhengasthaus Hotel-Restaurant Kolmenhof. Vriendelijke dames in dirndls verwelkomen ons en wijzen ons onze ruime kamer. Vanuit het raam hebben we uitzicht op een goddelijke man. Dit beeld symboliseert de riviergoed Donau, die 'poseert' op de bron van de Breg, de langste bronrivier van de Donau.

Etappe 2: naar Bernreutehof (24 km)

In de ontbijtzaal van de Kolmenhof bereiden we ons mentaal voor op de lange etappe die ons te wachten staat. Helemaal wakker ben ik daarna nog niet, want ik navigeer ons compleet de verkeerde kant op. Gelukkig beseffen we ons al snel dat het gebrek aan markering een slecht teken is, waarna we langs het hotel en de witte kapel alsnog naar de route lopen. We lopen een bos met een bodem vol varens en mos binnen. Vlak na de start wacht de eerste highlight van de dag op ons: een stapel van tot acht meter hoge rotsblokken, midden in het bos. Deze Günterfelsen zijn zo'n 65 miljoen jaar geleden op die plek gevormd en kwamen als een soort natuur-hunebed boven de grond te liggen toen de omliggende zachtere grond wegspoelde.

Buiten het bos wacht de volgende highlight op ons: het letterlijke hoogtepunt van de WasserWeltenSteig. Op de top van de 1131 meter hoge bergtop Brend staat een stenen uitkijktoren. Op het 'balkon' kun je 360 graden rondlopen en zo genieten van uitzicht over de nabije heuvels, de Rijnvallei en de Vogezen. De route leidt ons verder tussen weelderige weides die voor koeien het paradijs moeten zijn. Bij een restaurantje stoppen we eigenlijk alleen om onze waterflessen te vullen, maar het terras ziet er zo aantrekkelijk uit dat we al snel met een champignonsoepje en friet tussen andere wandelaars zitten.

Voorbij Neukirch lopen we niet langer van noord naar zuid, maar van west naar oost. We verlaten de hoge heuvels van het Zwarte Woud en daarmee ook de Westweg, de langeafstandwandelroute waarmee de WasserWeltenSteig deels overlapt. We volgen een heel lang pad door het bos, met afwisselend bosbessen, varens of mos op de bodem. Er lijkt geen einde aan het bos te komen en ik vind het geweldig. Wanneer er toch een einde aan het bos komt, bereiken we een stuwmeer met een fotogenieke stuwdam. De 25 meter hoge dam lijkt uit betonnen schijven te bestaan, die in werkelijkheid holle 'pilaren' zijn. Hij werd tussen 1922 en 1925 gebouwd om elektriciteit op te wekken en is inmiddels weer voor dat doel in gebruik. De blauwe lucht weerspiegelt op het wateroppervlak en het pad rond het meer is populair bij honden en hun eigenaars. Over een grindpad langs de Breg bereiken we uiteindelijk het authentieke pension Bernreutehof, waar we heel vriendelijk ontvangen worden en een heerlijke flammkuchen geserveerd krijgen.

Etappe 3: naar Unterbränd (14 km)

Met een uitgebreid ontbijt in onze maag en licht stijve spieren lopen we de WasserWeltenSteig weer op. Tijd voor een kortere etappe, die vrijwel geheel door het bos voert. We missen de afslag naar een bergruïne op een rotstop en dat vind ik stiekem niet heel erg, want mijn lichaam is nog niet heel enthousiast over extra hoogtemeters. We lopen afwisselend over brede grindpaden en met gras begroeide smallere paden. Het bos is een oase van groen, met mos, varens en jonge naaldboompjes op de bosbodem en een dak van dennennaalden. Om de paar meter liggen enorme mierenhopen, waarvan de hoogste die we spotten minstens 1.70 meter hoog was.

Buiten het bos staat weer een van de 'golvende bankjes', waarop je benen heerlijk rust krijgen terwijl je uitkijkt over het Zwarte Woud. Vanaf dit bankje hebben we uitzicht op de heuvels, met in de verte de hoge bergen die rond de Bodensee liggen. We vervolgen onze route naar het kerkje van het dorp Unterbränd. Vanaf hier moeten we de bus naar Blumberg nemen. We hebben bijna anderhalf uur de tijd voor de volgende bus komt en brengen die tijd aangenaam door op het terras aan de Kirnbergsee. Met een heerlijke apfelstrudel in de maag racen we later in de bus door het bos, naar het gezellige centrum van Blumberg. Een middeleeuwse stadspoort en historische panden vormen het gezellige centrum, waarin ook ons comfortabele hotel ligt.

Etappe 4: naar Blumberg (24 km)

Op dag vier lijkt het eindelijk alsof mijn benen zich aangepast hebben aan het heuvels lopen. Ik word redelijk fit wakker en heb zin in de etappe die voor ons ligt. De dag begint niet heel soepel, wanneer blijkt dat de bus die we moeten nemen niet rijdt omdat het een schoolvakantie is. Mijn avontuurlijke hart gaat sneller kloppen, want eindelijk heb ik weer een goede reden om te liften. Na een half uur zwaaien naar bejaarde bewoners en tussendoor ons duimpje opsteken, spreekt een vrouw ons aan. Ze wil ons wel afzetten in het dorp tien minuten verderop. Zo komt het dat we in Unterbränd uit een luxe auto stappen om opnieuw naar de Kirnbergsee te wandelen.

We volgen brede bospaden en slingerende, soms ietwat gladde, kleipaadjes door het bos. Na een regen- en onweersbui is de luchtvochtigheid hoog, wat ons het gevoel geeft in een regenwoud te lopen. De kleuren van de vegetatie zijn zo extra intens en ik word er helemaal blij van. We verlaten het bos om onder het Gauchachviaduct door te lopen, en komen een Kneipp-voetenbad tegen. We trekken onze schoenen uit en baden door het ijskoude water, waarna we genieten van het tintelende gevoel als onze voeten weer opwarmen.

Zonder te weten wat voor moois op ons ligt te wachten, lopen we de Gauchachschlucht in. Vele bruggetjes en smalle paadjes leiden ons langs de rivier. We zien beversporen langs het pad en een ijsvogel schiet als een blauwe flits over het water. Er hangt een mist boven het water en de natuur in de kloof mag heerlijk haar gang gaan. Zoals mijn wandelmaatje zegt: 'het is hier zo mooi, dat kun je niet in woorden omschrijven'. En dat is inderdaad precies waar ik nu tegenaan loop: ik weet niet hoe ik de schoonheid van deze kloof moet beschrijven. En dat geldt ook voor de volgende kloof, de Wutachschlucht. Hier moet je gewoon eens heen, of dat nou op de WasserWeltenSteig of een lokale wandeling is.

Vlak voor onze overnachtingsplek bevindt zich een laatste steile klim. Mijn spieren protesteren hevig en ik zet David Guetta op om het tempo erin te houden. Moe maar voldaan bereiken we ons hotel in Blumberg, waar ik wonderbaarlijk snel herstel en terugblik op een uitdagende maar prachtige etappe.

Etappe 5: naar omgeving Siblingen (22 km)

Er hangt een wolk over de heuvel als ik de gordijnen van mijn hotelkamer open. Niet veel later lopen we op diezelfde heuvel in een dichte mist. Het beloofde uitzicht op de Alpen missen we, maar het sprookjesachtige effect van de mist in het bos is fantastisch mooi. Aan de andere kant van de heuvel klaart het op en hebben we toch nog uitzicht. Het landschap is op deze dagen opener dan op de eerdere dagen. We lopen onder een spoorbrug door, die van hetzelfde soort materiaal en met dezelfde techniek gemaakt is als de Eiffeltoren. Het stoomtreintje dat hier rijdt is niet te zien, maar schijnt een bezienswaardigheid te zijn. We lopen nog meerdere keren onder spoorbruggen door.

Vanaf de beboste heuvelrug net voor de Zwitserse grens kunnen we diverse uitstapjes naar uitzichtpunten maken. Een simpel bordje markeert de grens tussen Duitsland en Zwitserland. Vanaf hier is de WasserWeltenSteig grotendeels met gele, Zwitserse wandelbordjes gemarkeerd, maar verder verandert er weinig. De hoogteverschillen zijn minder intens en de paden zijn breder en steviger. We maken snelle kilometers door de bossen en langs weilanden, tot we op het erf van het Siblinger Randenhaus staan. Veruit het meest luxe hotel van de trip, maar perfect gelegen langs de route. Vanuit ons slaapkamerraam kijken we uit op de Alpen en alleen dat maakt de overnachting zijn geld al waard.

Etappe 6: naar de Rheinfall, het eindpunt (14 km)

Met lichte tegenzin begin ik op de zesde dag aan de wandeltocht. Niet omdat het bos in de mist niet mooi is, maar omdat dit de laatste dag van dit geweldige avontuur is. Brede grindpaden leiden ons naar een breed, groen dal met vele verschillende gewassen. Na elk stukje bos bereiken we een nieuwe vallei met weer andere gewassen. Ik beklim met trillende benen de Beringer Randenturm, een hoge stalen uitkijktoren met traptreden waardoor je naar beneden kunt kijken. Vanaf boven heb je op heldere dagen uitzicht op bergen van 3000+ meter hoog. Met de laaghangende bewolking kan ik helaas niet zo ver kijken, maar zo hoog boven de bossen de wind in je haren voelen maakt de klim op de 137 treden al de moeite waard. We vervolgen onze weg door het relatief vlakke maar nog altijd glooiende landschap naar Neuhausen am Reinfall.

Auto's, stoplichten, andere mensen: de drukte van de Zwitserse plaats is overweldigend als je net zes dagen door stille natuur gelopen hebt. Gelukkig heeft deze korte wandeling door het centrum een goed doel: de grootste waterval van Europa. We bewonderen de Rheinfall vanuit diverse hoeken, voordat we besluiten op een rondvaartboot te stappen en de waterval van nog dichterbij te bekijken. Hier stort de Rijn zich over een 150 meter brede rotswand 23 meter naar beneden. In het midden staat een hoge rots met een uitkijkplatform. Een spectaculairder einde van de WasserWeltenSteig had ik niet kunnen bedenken.

Overnachten langs de WasserWeltenSteig

Wij overnachtten in hotels langs de WasserWeltenSteig. Sommige hotels lagen recht aan de route, voor anderen moesten we even van de route afwijken. Dit zijn de hotels waar wij sliepen:

• Hotel Ketterer am Kurgarten (Triberg)
• Höhengasthaus Hotel-Restaurant Kolmenhof (bij de Donauquelle)
• Pension Bernreutehof
• Hotel Restaurant Lindenhof (in Bräunlingen, een tien minuten busrit vanaf Unterbränd)
• Hotel Gasthof Hirschen (Blumberg)
• Siblinger Randenhaus
• AirBnB nabij de Rheinfall

Op deze pagina vind je een uitgebreid overzicht van alle overnachtingsmogelijkheden.

De WasserWeltenSteig als arrangement boeken

Ik liep de WasserWeltenSteig als arrangement van Original Landreisen. Deze lokale organisatie organiseert wandel- en fietsreizen in het Zwarte Woud. Zij bieden een 6- en 8-daags arrangement op de WasserWeltenSteig aan. Honden zijn welkom en bagagetransport is mogelijk. Zij regelen alles voor je, behalve de heen- en terugreis vanaf je huis en je avondeten onderweg. Dat laatste kan vaak op de overnachtingsplekken zelf en op eigen kosten.

Kun je kamperen langs de WasserWeltenSteig?

Wildkamperen is in Baden-Württemberg, de deelstaat waarin een groot deel van de WasserWeltenSteig ligt, verboden. Er zijn niet veel campings onderweg, maar op deze pagina vind je wel een aantal kampeermogelijkheden. Eventueel kun je kijken of je met de bus of liftend naar een camping verder van de route kunt reizen.

Mag de hond mee op de route?

Op de paden van de route is de hond welkom. In natuurgebieden moeten honden aan de lijn lopen. Er zijn vele overnachtingsmogelijkheden langs de route. Doe zelf even navraag waar de hond wel of niet welkom is, dat wordt vaak duidelijk aangegeven op de website.

Moet je zelf eten meenemen?

Bij ons arrangement waren ontbijt en lunch inclusief. Het avondeten regelden we zelf, waarbij overal de mogelijkheid was op onze overnachtingsplek te dineren. In principe hoef je, als dat ook voor jouw accommodaties geldt, dus alleen tussendoortjes mee te nemen. Onderweg kom je regelmatig langs horeca, op de ene etappe vaker dan op de ander (check de kaart).

Good to know: op alle plekken waar ik logeerde, kon ik vegetarisch eten. Dieetwensen kun je doorgeven bij het boeken van je Landreisen-arrangement of hotelkamers.

Kan ik de WasserWeltenSteig ook solo wandelen?

Ik ga graag alleen op pad en kijk dus ook vanuit de ogen van een solowandelaar naar de routes die ik samen met iemand wandel. Ik zou me als solowandelaar helemaal veilig voelen, maar als je een solotocht maken spannend vindt, zou ik eerder een andere route kiezen. De WasserWeltenSteig voert door verlaten bossen waar je op een dag niemand tegenkomt en de paden in de kloof zou ik in mijn eentje misschien wat te spannend vinden. Ik zou me er met mijn huidige solo-wandel-ervaring helemaal fijn voelen, maar de Paulien van drie jaar geleden (die nog nooit solo gewandeld had) zou het toch wel spannend vinden.

Had je op de WasserWeltenSteig last van hoogtevrees?

Ik heb onderweg slechts een paar keer kort last gehad van hoogtevrees. Vooral het pad in de kloof vond ik spannend, omdat je daar op een smal pad boven het water loopt. Het was er vrij vochtig toen ik er was, waardoor het pad glibberig was en ik regelmatig een stukje richting de paar meter hoge ‘afgrond’ gleed. Met rustig ademen en gebruik van mijn wandelstokken ging het wel. Langs de routes staat een aantal hoge uitkijktorens met trappen en platforms waardoor je naar beneden kan kijken. Dat waren voor mij serieuze triggers voor hoogtevrees, maar niemand verplicht je om in die torens te klimmen.

Is de route goed gemarkeerd?

Ja, de route is in Duitsland overal goed gemarkeerd met het logo van de wandelroute en op specifieke punten met wegwijzers met daarop ook de nog te lopen afstanden. In Zwitserland wordt de route deels gemarkeerd met het logo en deels met gele markeringen en wegwijzers. In Zwitserland maakte ik wat vaker gebruik van de routebestanden die ik in Komoot geüpload had.

Extra tips

Een paar extra tips voor wie de WasserWeltenSteig wil lopen:

• Neem de trein van Nederland naar Triberg, wat zo’n zes uur duurt (langer als je meer overstaptijd inplant, wat ik je aanraad). Reserveer zitplaatsen voor nog geen vijf euro (boven op de ticketprijs) via de app van de Deutsche Bahn en kom uitgerust aan in Triberg. Hoe eerder je tickets boekt, hoe goedkoper ze zijn.
• Plan een extra dag in Triberg, zodat je het dorp, het Schwarzwaldmuseum en de hoogste waterval van Duitsland in alle rust kunt bezoeken.
• Neem een ruime hoeveelheid contant geld mee, want je kunt niet in alle hotels en horecagelegenheden contant betalen.
• Je hebt niet overal onderweg bereik, dus sla eventuele digitale wandelkaarten op voor offline gebruik. Dicht bij de grens sprong mijn provider al naar Zwitserland, dus let op als je met jouw abonnement in Zwitserland extra voor datagebruik moet betalen.

Handige links

Meer informatie over de Wasserweltensteig vind je op de officiële website van de route en op de website van Schwarzwald Tourismus. Op deze pagina geeft de organisatie van de WasserWeltenSteig antwoord op vele vragen.

Ik liep etappe 1 tot en met 4 gesponsord door het toeristenbureau van Baden-Württemberg en het Zwarte Woud. Over deze reis schreef ik ook een artikel voor Travel Diaries.