Wat is gravelbiken? + zo begin je

In een Schotse boekhandel las ik voor het eerst het woord 'gravelbiken'. Ik bladerde heel voorzichtig door het boek heen, en rende er bijna mee naar de kassa. Fietsen over grindpaden en stevige boerenpaden, diep de heuvels in. Dat wilde ik ook! In complete hyperfocus zat ik vervolgens op een terras over het boek gebogen. Dit wordt mijn nieuwe hobby! Terug in Nederland bleek dat gravelbiken daar ook snel fans won, zeker sinds corona. Maar wat is gravelbiken nou precies, en hoe begin je?

Wat is gravelbiken?

Gravelbiken, ook wel gravelfietsen of gravelen genoemd, is een sport waarbij je vooral op onverharde paden fietst. Geen betonnen fietspaden zoals met tourfietsen, maar ook geen technische parcoursen zoals met mountainbiken. Je fietst tijdens het gravelbiken zoveel mogelijk op zand- en grindpaden (gravelpaden). Afstanden van 100+ km per rit zijn niet ongebruikelijk.

Welke fiets heb je nodig voor gravelbiken?

Er is een speciaal soort fiets voor gravelbiken: de gravelbike of gravelfiets. Een gravelbike combineert eigenschappen van racefietsen en mountainbikes en wordt soms omschreven als 'een racefiets met bredere banden'. Er is niet één perfecte gravelbike, wat de zoektocht als beginners soms lastig (understatement!!!) maakt. De prijskaartjes die aan gravelfietsen hangen zijn niet mals, wat de drang om 'de perfecte keuze' te maken nog groter maakt. Mijn advies: laat je adviseren door een kenner, communiceer je budget met hem/haar en maak uiteindelijk gewoon een keuze. Je bent nog geen gravelfiets gewend, dus subtiele verschillen tussen modellen merk jij waarschijnlijk niet eens op.

Waar je onder meer op let bij je keuze tussen gravelbikes:

• framemaat. Je fiets moet goed passen bij de lengte van je lichaamsdelen.
• materiaal. Carbon is lichter, maar duurder en kwetsbaarder bijvoorbeeld.
• versnellingen: kies je voor 1x aandrijving (lichter, minder kans op mechanische problemen) of 2x aandrijving (meer versnellingen, dus makkelijker een versnelling vinden die precies goed voelt als je steil moet stijgen)
• remmen: blokjesremmen of schijfremmen. De meeste gravelbikes hebben schijfremmen.
• type stuur: zoals op een racefiets of breder en rechter zoals op een mountainbike
• (banden: je wilt dat er brede banden op passen, maar dat is voor de meeste gravelbikes het geval)

Over het kiezen van een gravelbike kan ik een heel hoofdstuk schrijven, en iemand met technischere kennis waarschijnlijk een heel boek, maar mijn advies is voor nu: schakel hulp in van een kenner.

Investeer hier eerst in (nadat je een fiets gekocht hebt)

Als ik alle adviezen rondom wat je nodig hebt voor gravelbiken van het internet gevolgd had, stond mijn bankrekening nu zo'n 15.000 euro in het rood. Het kan altijd lichter, beter en mooier, en (daarmee) ook altijd duurder. Laat je daardoor niet afschrikken, en laat je ook niet meevoeren in investeringen die niet direct kan maken. Ik fiets op het moment van schrijven ook nog altijd op mijn gympjes in plaats van fietsschoenen, en op banden die smaller en minder fancy zijn dan ik ooit wil.

Welke aankopen voor mij echt een groot verschil maakten:

• een helm - safety first!
• een fietsbroek met een goede zeem (kussentje in je broek voor drukplekken) - laat je in de fietsenwinkel adviseren.
• een stuurhouder voor mijn telefoon. Koop eentje waar je je telefoon makkelijk vanaf kan tillen, niet zo een waarbij je je telefoon uit een siliconen harnasje moet wurmen.
• een fietsbril om te voorkomen dat mijn ogen vliegjes bleven eten. Een zonnebril werkt goed op open terrein met (veel) egaal licht, maar is op bospaden niet ideaal. Er zijn brillen waarvan je de glazen kan wisselen, van zonnebrilglas naar niet gekleurd glas. Ik ben nogal rommelig en had het budget, dus investeerde in fotochromatische fietsbril, waarvan de kleur van de glazen zich automatisch aanpast aan het licht.
• een reparatiesetje, met minimaal een fietspomp, bandreparatie en multitool.
• bidonhouders met bidons
• een frame- of stuurtasje voor onder meer snacks, powerbank en sleutels.

Meer inspiratie, tips en routes vind je op mijn overzichtspagina Bikepacken, gravelbiken en fietsvakantie en in mijn Komootprofiel.

Een gezellige sport

Ik bezocht vele fietsenwinkels in mijn zoektocht naar een gravelfiets. Waar ik ook kwam en welk personeelslid ik ook sprak, iedereen was het erover eens: gravelen is een gezelligere sport dan wielrennen of mountainbiken. Hier ligt de focus niet zozeer op snelheid maken of moeilijke paden afleggen, maar op genieten van actief zijn in de natuur. Ritten maken met onderweg een pauze op een terrasje. En: 'niet alleen voor heel afgetrainde mensen, ook gewoon voor dikkere mensen zoals jij en ik,' volgens een Drentse fietsenmaker. Ik snap wel wat hij bedoelt, ik vind de gravelcommunity echt heel leuk en gezellig! Al ben ik 90% van de tijd alleen op pad, dus dat kan ook heel prima.

Professioneel gravelfietsen

Betekent dat dat je op een gravelfiets niet indrukwekkende afstanden en snelheden af kan leggen? Nee hoor, ook gravelfietsen kan je zo uitdagend en inspannend maken als je wilt. Gravelbiken is nog relatief nieuw als een (competitieve) sport, maar ook in deze discipline zijn er fulltime fietsers en prestigieuze races. In 2022 werd het eerste Gravel Wereldkampioenschap georganiseerd. Bekende races zijn bijvoorbeeld Unbound Gravel (US) en The Rift (IJsland).

Hoe begin je met gravelbiken?

Een logische eerste stap voor wie wil gaan gravelbiken is: een gravelfiets kopen. Nu zijn gravelbikes niet goedkoop, dus ik zou eerst eens kijken of je het echt leuk vindt. Je kan ook prima gravelbikeroutes fietsen op een mountainbike of een tourfiets waar je bredere banden onder zet. Eventueel leg je ze een stukje om zodat ze wel bij je fiets passen. Je kan natuurlijk ook een gravelbike huren, maar op het moment van schrijven is het aanbod in verhuur erg klein. Heb je kilometers gemaakt en vind je het nog leuk? Investeer dan in een gravelbike.

Bouw je gravelfietsconditie rustig op. Vergroot je afstanden rustig, en wissel intense training af met een langere training in rustiger tempo. Werk ook aan je techniek, waarover later meer.

Techniek en kennis

Ik heb twee linkerhanden en had amper fietservaring toen ik mijn gravelfiets kocht. Gelukkig kan je in dit digitale tijdperk antwoorden op alle vragen online vinden. Ik heb veel Youtube-tutorials gekeken en blogs gelezen. Om aan mijn techniek te werken en mijn vragen aan iemand te kunnen stellen, boekte ik een gravelworkshop. Ik vond de Grip op Gravel Workshop van meervoudig fietskampioen Maikel Govaarts heel fijn. Omdat ik in korte tijd een zo goed mogelijke conditie op moe(s)t bouwen voor gravelbiken in de bergen, had ik van iemand anders coaching over training, materiaal en voeding. Ook een aanrader, maar niet per se nodig om lekker op pad te kunnen gaan.

Waar vind je routes?

Ik gebruik de gratis routeapp Komoot voor het vinden, maken en navigeren van mijn gravelroutes. Maak een gratis account aan op Komoot.com of in de app en ga naar het tabje 'routes'. Kies 'gravelbiken' als sport, kies je startpunt en stel filters voor onder meer afstand in. Je hoeft niet op 'onverhard' te filteren, want daar houdt Komoot sowieso al rekening mee en dat filter toevoegen maakt de keuze erg beperkt.

Websites met gravelroutes:

• Gravelrides.cc - je moet betalend lid zijn om de routebestanden te kunnen zien
• Komootprofielen van Erwin Sikkens en Douwe Doorduin
• Gravelmap.com
• Gravelcode - signeer de 'gravel code' en ontvang een aantal mooie routes in je inbox
• Bikepacking.com (Europa)

Boeken met fietsinspiratie

Een beetje ironisch, aangezien ik leef van mijn reisblog, maar ik geef nog altijd de voorkeur aan boeken boven websites. Daarom ook een collectie gedrukte inspiratie:

• Gravel Rides Scotland: het boek waarmee het voor mij allemaal begon. In dezelfde regio: Great British Gravel Rides
• Mythische fietstochten in Europa: niet specifiek over gravelbiken, maar goede inspiratie voor gravelbike-droombestemmingen. Geldt ook voor het boek Ride.
• Transalp mit dem Gravelbike: Duitstalig boek met gravelbikeroutes in de Alpen

Navigeren op je gravelfiets

Ik heb mijn telefoon met een speciale houder op mijn stuur gemonteerd. Een investering van een paar tientjes, maar goedkoper dan een fietscomputer. Ik gebruik Komoot om langs mijn route te navigeren (tip: download je route voor offline navigatie en zet je telefoon op vliegtuigstand om batterij te besparen). Ik laad hem tijdens lange tochten onderweg op vanuit mijn powerbank.

Heb je meer budget? Dat is een fietscomputer de investering waard. Zo spaar je batterij op je telefoon en kan je die onderweg ook makkelijk voor andere dingen zoals fotograferen gebruiken. Bovendien kan een fietscomputer beter tegen regen dan (niet waterproof) telefoons. Via bijgeleverde software laadt je routes uit routeplanners zoals Komoot in je fietscomputer.

Hoe zit het met regels?

Gravelbiken is in Nederland ook een relatief nieuwe en snelgroeiende hobby en sport. Ik heb in mijn werk regelmatig contact met toeristische organisaties, waarvan ik hoorde dat natuurbeschermers niet zo blij zijn met deze groei. Opeens zijn er veel meer mensen op onverharde paden in de natuur. Niet goed voor de paden, vervelend voor de wandelaars, niet oké voor het wild - allemaal argumenten die ik gehoord heb in de afgelopen maanden.

Is gravelfietsen door de Nederlandse natuur dan uit den boze? Nee, maar probeer je wel aan de lokale regels te houden. Lees de bordjes die bij ingangen van de natuurgebieden staan. Vrij wandelen en fietsen op de paden? Go! Geen toegang met fietsen? Dan kom ik er ook niet, en zoek ik een legaal alternatief. Houd er rekening mee dat de toegankelijkheid van paden niet altijd juist in Open Street Maps (kaartsensysteem waarop veel routeapps gebaseerd zijn) staat. Niet blindelings je app volgen dus.

Zet ook even een bel op je gravelfiets, zodat je wandelaars op tijd van je kan laten horen. Met wederzijds respect de natuur delen werkt natuurlijk het beste.

Gravelfietsen in het buitenland

Gravelfietsen wordt ook buiten Nederland veel gedaan. Mooie gravelbestemmingen zijn bijvoorbeeld:

• de Belgische en Franse Ardennen
• de Alpen (wist je dat Oostenrijk zelfs een nationale gravelroute heeft?)
• Andalusië
• Toscane
• Schotland en Engeland (Yorkshire Dales bijvoorbeeld)
• Zwarte Woud

Op fietsvakantie met je gravelfiets

Ik gebruik mijn gravelbike vooral voor het bikepacken. Ik hang tassen aan mijn stuur en frame en heb een bagagedrager gemonteerd voor lichtgewicht fietstassen (een tas aan de zadelpen zou ik fijner vinden, maar daar past mijn laptop niet in en ik werk onderweg). Zo volg ik dagenlang (zoveel mogelijk) onverharde paden met al mijn kampeerspullen en voeding aan mijn fiets. Vind je dat wat te extreem? Je kan ook heel prima van hotel naar hotel fietsen. Ook leuk: fietsen van trekkershut naar trekkershut (zie bijvoorbeeld deze 3-daagse bikepackroute langs natuurkampeerterreinen in Drenthe).

Inspiratie, routes en tips voor beginnervriendelijk bikepacken vind je hier.