Het Hondsrugpad en de Hünenweg: dit moet je weten

Opeens kwam ik ze overal tegen: gele bordjes met ‘Hondsrugpad’ en ‘Hünenweg’. Mijn nieuwsgierigheid werd gewekt en een speurtocht op Google volgde. Op een routegids na was er weinig te vinden over de route. De route bleek in Nederland nog nieuw en weinig bekend, maar hij was klaar om bewandeld te worden. Dat liet ik me geen twee keer zeggen: routegids kopen, backpack inpakken en gaan. Het was geweldig leuk! In dit blogbericht daarom alle informatie over het Hondsrugpad.

Wat zijn het Hondsrugpad en de Hünenweg?

De meerdaagse wandelroute is grensoverschrijdend en bestaat uit een Nederlands en een Duits deel. Het Nederlandse deel tussen Groningen en Emmen heet het Hondsrugpad en het deel tussen Emmen en het Duitse Osnabrück heet de Hünenweg. Op de Nederlandse markering staat zowel Hondsrugpad als Hünenweg, dus van het verschil merk je als wandelaar niets.

De route loopt over de Hondsrug, een zandrug tussen Groningen en Emmen. Dit is een Geopark, een beschermd geografisch interessant gebied. Je ziet hier duidelijk de sporen van de geschiedenis, wat deze route zo leuk maakt. De Hünenweg verbindt het Drentse Geopark met het Duitse Geopark Terra Vita, waar je naast ijstijd-sporen in het landschap ook fossielen, bronnen en (als je geluk hebt) resten van dinosauriërs vindt.

Het Duitse deel van de route is recent helemaal verbeterd en het Nederlandse deel is nieuw gemaakt. Op 24 september 2021 zullen het Hondsrugpad en de Hünenweg officieel worden geopend. Een mooie kans om de route nu alvast te lopen, voordat hij druk(ker) wordt. De makers willen dat de route het certificaat ‘Leading Quality Trail’ krijgt, wat hem de eerste route in Nederland zou maken met dat internationale keurmerk. Verwacht veel publiciteit en wat meer drukte dus.

Wandelen over de Hondsrug

De Hondsrug is als enige plek in Nederland een UNESCO Global Geopark. Je vindt hier zandruggen die gevormd zijn door een ijsstroom in de ijstijd 150.000 jaar geleden. Het smeltwater veroorzaakte later nieuwe heuvels en dalen, waar beken doorheen gingen stromen: de beekdalen. Al 10.000 jaar geleden leefden er mensen in dit gebied. De mensen die er rond 3400 v.Chr. permanent kwamen wonen en boeren, lieten typische sporen achter: de hunebedden. Latere bewoners van dit gebied lieten grafheuvels en prehistorische akkersystemen (celtic fields) achter. Kortom: er is veel te zien, leren en beleven op de Hondsrug.

Wandelend over de Hondsrug zie je goed de glooiingen in het landschap (ze zijn echter moeilijk op beeld vast te leggen)

Hoe lang is het Hondsrugpad?

Het Hondsrugpad tussen Groningen en Emmen is 106.5 kilometer lang. Het stuk tussen Emmen en het Duitse Meppen, waar de route overgaat in de Hünenweg, is nog eens 59.2 kilometer lang. Het Hondsrugpad en de Hünenweg vormen samen een nog veel langere wandelroute.

Er zijn twee opstappunten voor de route. Tussen Anloo en Assen is het 31 kilometer lopen, tussen Coevorden en Emmen 53.8 kilometer. Ik raad je aan om van station Groningen naar het centrum van Emmen te lopen (of andersom) en dan met buslijn 300 terug naar je beginpunt te reizen. Dit is de meest comfortabele bus die je in Drenthe vindt en die heerlijke stoelen heb je na zo’n inspanning wel verdiend.

Het Hondsrugpad en de Hünenweg zijn goed gemarkeerd

De markering en route van het Hondsrugpad

Het Hondsrugpad is twee kanten op goed gemarkeerd. De bordjes vallen goed op en staan op de juiste plekken, waardoor je de route zonder routegids zou kunnen lopen. Het voordeel van de kaart erbij hebben is dat je makkelijk even van de route af kunt wijken naar een dorpscentrum(pje) en hem vervolgens weer op kunt pakken.

Het Hondsrugpad verbindt Groningen met Emmen en loop daarbij via plaatsen als Haren, Zuidlaren, Gieten, Borger en Exloo. Deze plaatsen zijn makkelijk te bereiken met het openbaar vervoer, waardoor het Hondsrugpad ook geschikt is voor twee of drie dagen wandelen als microavontuur.

De beste tijd om het Hondsrugpad te lopen

Je kunt het Hondsrugpad het hele jaar door lopen. Ik liep de route in de lente. Het lentegroen van de beuken was prachtig en de bloeiende bloemen in de bermen maakte het extra kleurrijk. Ik denk dat deze route het mooist is wanneer er blad aan de loofbomen zit, omdat het anders wel erg kaal en grauw wordt. Er is niet veel accommodatie langs de route en de campings die langs de route liggen, zitten in het hoogseizoen snel vol. Plan en boek je wandelavontuur dus op tijd of ga buiten het hoogseizoen op pad.

Je kunt het Hondsrugpad het beste wandelen wanneer er blad aan de bomen zit

Overnachten langs het Hondsrugpad

Je kunt langs het Hondsrugpad zowel kamperen als overnachten in B&B’s of hotels. Vooral de luxere overnachtingen zijn in de dorpen langs de route goed te vinden. Campings zijn iets meer schaars, maar ze zijn er wel. Wandelen en onderweg wachten tot je een camping tegenkomt, kan ik je afraden. Maak thuis een overzicht van de campings die nabij jouw gewenste tussenstops liggen, omdat je er wel een stukje voor van de route moet. In de routegids vind je een paar suggesties voor overnachtingen, maar dat overzicht is redelijk beperkt.

Routegids voor het Hondsrugpad

Er is op het moment van schrijven één routegids op de markt. Het Hondsrugpad van Fokko Bosker. Deze gids bevat informatie en kaarten. Er staat handige achtergrondinformatie in die de route interessanter maakt, maar ik ben niet zo’n fan van de schrijfstijl. Er wordt veel geschreven over de eigen ervaringen van de auteur: de reeën die hij zag, twee wandelende vrouwen die hij passeerde, etc.  Dat maakt de routegids in mijn ogen onnodig dik, zwaar en wat onoverzichtelijk. Ook word ik niet zo blij van zinnen als “De lucht is volledig blauwe met een azuren tint als van de halfedelsteen lapis lazuli, een kleur waar schilders verliefd op zijn, zeker als er nog klassieke bolvormige wolken aan het zwerk verschijnen”.

Ik denk nog steeds wel dat de routegids een goede aanvulling op de route is, maar dat het handig is thuis al even te lezen wat je gaat zien en het belangrijke te arceren zodat je onderweg niet uren aan het lezen bent. Ik zou zelf liever gebruik maken van de bestanden van de Hünenweg-website (zie volgende paragraaf).

De routegids voor het Hondsrugpad

Is er een GPX-bestand van het Hondsrugpad?

Op de officiële website van de Hünenweg, zoals de hele route door Nederland en Duitsland genoemd wordt, vind je handige informatie. Per etappe kun je een GPX- en PDF-bestand downloaden en er is zelfs een audioguide te beluisteren.

Zijn honden welkom op het Hondsrugpad?

Op het grootste deel van de route zijn honden welkom. Hoe dat onder Emmen zit, weet ik niet. Alleen op het Drouwenerzand stond een bordje dat toegang met honden verbood. Gebruik hier een kaart of navigatieapp om een route langs de omheining te vinden. Als je navigeert naar camping en restaurant de Alinghoek, pak je de route later weer op. Lees verder de bordjes om te zien waar je hond wel of niet los mag lopen. Er lopen her en der schapen dicht langs het pad, soms op de meest verrassende plekken. Houd daar rekening mee als je hond graag schapen opjaagt.

Voor honden is toegang verboden op het Drouwenerzand

Hondsrugpad etappe 1, 2 en 3: van Groningen naar Zuidlaren

Ik liep etappe één tot en met drie (nog) niet, omdat ik slechts een paar dagen de tijd had. Ik ben opgegroeid in de buurt van deze etappes, dus ik kan je wel vast vertellen wat je hier kunt verwachten.

Als je nog nooit in Groningen geweest bent, raad ik je aan om extra tijd in te plannen om de gezellige stad te ontdekken. Vanaf het station in Groningen loop je door de zuidelijke wijken en wat landerijen en enorme huizen het dorp Haren in. De eerste 10.3 kilometer zit er op!

Na Haren loopt de route meer door groene polders naar het dorp Eelde-Paterswolde. Wandel langs het Friesche Veen, een moerasbos en meer waar het heerlijk rustig is. Over brede paden door de polder bereik je de landgoederen van Eelde, die in de lente en herfst extra mooi zijn.

Etappe drie begint met een paar kilometers door Appelbergen, één van mijn favoriete plekken in het noorden. Zand, bos en water, je vindt het er allemaal bij elkaar. Wandel over brede zandpaden, langs het eerste hunebed op de route en langs de oevers van het Zuidlaardermeer naar het dorp van Berend Botje: Zuidlaren.

Hondsrugpad etappe 4: van Zuidlaren naar Gieten (17.4 km)

Ik begon mijn avontuur op het Hondsrugpad in Zuidlaren. Over een zandweg loop ik langs drie begraafplaatsen en een akker het dorp uit. Het pad loopt in het dorpje Schuilingoord, dat praktisch tegen Zuidlaren aan ligt, een stukje langs de weg, voordat het afbuigt een bosje in. Hier liggen vier grafheuvels dicht bij elkaar, waarvan twee gebruikt worden als fietsparcours. Een breed grindpad volgt de grote weg, waar auto’s met 100 km/uur vlak langs me racen. Nog twee keer die dag loop ik zo lang en zo dicht langs de grote weg, wat ik een minpunt van deze etappe vindt. Gelukkig zijn de stukken natuur tussendoor meer dan de moeite waard.

Het Hondsrugpad loopt door het Strubben-Kniphorstbosch, een prachtig natuurgebied. Vlak nadat je onder de snelweg doorgewandeld bent, bereik je route-paddenstoel 22061. De route loopt hier rechtdoor, maar ik raad je aan om het pad links 50 meter op te lopen. Hier vind je een mooi hunebed, grafheuvels, een grote eik en een picknickbankje. Verderop langs de route zie je een grafheuvel met een steen op de top, die in de geschiedenis als galgenheuvel gebruikt werd.

Het Hondsrugpad loopt vanaf Zuidlaren het Drentsche Aa gebied in

Slingerend door het bos en langs de akker loop ik richting de kerktoren van Anloo, die al van grote afstand te zien is. Langs grote eik en natte landerijen rondom een beek wandel ik het gezellige dorpje Anloo in. Ik pauzeer bij de kerk, die omringd wordt door mooie woonboerderijen. Het kleine dorpje ben ik ook al snel weer uit, waarbij ik langs een lekker matig onderhouden bosrand loop. Opeens staan er wit en roze bloeiende rododendrons in het bos: een eerste teken dat het pinetum nabij is. Even later loop ik praktisch tegen hunebed D11 aan, die midden op een kruising van bospaden staat.

Het Hondsrugpad komt door het kleine, gezellige dorpje Anloo

Pinetum

Met mijn liefde voor naaldomen, mag een wandeling door het Pinetum Ter Borgh natuurlijk niet ontbreken. Naaldbomen uit alle windstreken staan hier bij elkaar en zijn gratis te bewonderen. Ook buiten het pinetum staan indrukwekkende bomen, gewoon langs het zandpad. De dikste cipressen die ik ooit gezien heb, gewoon ‘wild’ in het bos. Even verder op passeer ik een heel andere bezienswaardigheid: een monument voor onderduikers die zich op een (nu) heideveld verstopten voor de nazi’s. Ik realiseer me maar weer eens dat de vrijheid die ik voel als ik door deze uitgestrekte bossen loop, helemaal niet zo vanzelfsprekend is.

Er is genoeg te zien langs het Hondsrugpad: hunebedden, grafheuvels, oorlogsmonumenten en een pinetum.

Na de vele kilometers door het bos, loopt de route vooral over zandpaden en langs de drukke weg. De route slingert vlak voor Gieten nog even door een bosje met wel 26 grafheuvels op een klein oppervlak. Dat had ik toch niet willen missen!

• Keuze uit diverse restaurants en supermarkten in Zuidlaren en Gieten (ga hiervoor van de route af). In Anloo vind je De Koningsherberg: horeca met terras.
• Breng een gratis bezoekje aan het Pinetum Ter Borgh, dat langs de route ligt
• Kamperen kan in Westlaren (nabij Zuidlaren) op Camping de Vledders en in Gieten bij Camping Zwanemeer.

In een bosje bij Gieten liggen 26 grafheuvels op kleine afstand van elkaar

Hondsrugpad etappe 5: van Gieten naar Borger (16.6 km)

Direct buiten Gieten wordt het duidelijk dat ik me op de Hondsrug bevindt. De akkers langs het pad liggen duidelijk op een heuvel/glooiing in het landschap. Het dal dat ik inkijk is het dal van de Hunze, dat 130.000 tot 180.000 jaar geleden ontstond door gletsjerijs. Het Hondsrugpad loopt over boerenpadden tussen akkers en boswallen, waar je anders niet zo snel zou komen. Het is er frisgroen, de vogels fluiten luid en het zonnetje schijnt fel op de nog zwarte akkers.

Verderop ligt een heel lang, diep in het landschap gelegen pad door het bos. Een voormalig trambaan, zo blijkt, en het voelt alsof ik in een buitenlands ravijn loop. Het pad gaat over van bos in open velden die geel kleuren van alle paardenbloemen. Een wit kerkje met een zwart dak steekt boven het veld uit en is het begin van het dorp Gasselte. Aan de andere kant van het dorp ligt het Drouwenerzand, met zandduinen, heide, jeneverbessen en naaldbos. Dit stukje behoort tot mijn favoriete delen van het Hondsrugpad.

Het Hondsrugpad loopt over het Drouwenerzand

Gasselte naar Bronneger

De route gaat verder over brede zandpaden door de landerijen. Een zwarte kat werpt zich op de voeten van elke wandelaar die langskomt, en geniet zichtbaar van alle knuffels die dat oplevert. Ik laat me ook verleiden en geef hem een aai, wat beloond wordt met een aanval op mijn hand. Gelukkig waarderen wandelaars Peter en Carla mijn aanwezigheid meer en voeren we een gezellig gesprek over alle wandelroutes die we nog moeten lopen in ons leven. Maar eerst: het Hondsrugpad volgen naar Borger.

De laatste kilometers van etappe 5 trakteren je op heel veel hunebedden en enkele grafheuvels. Een groepje van drie hunebedden bij elkaar, twee kleintjes en één wat grotere, ligt in een bosje in de landerijen. De andere, D27, ligt aan de rand van Borger en is het grootste hunebed van Nederland. Heb je de tijd? Breng dan een bezoekje aan het Hunebedcentrum, waar je op een leuke manier alles leert over de geschiedenis van de Hondsrug.

• Kamperen kan langs de route door het ravijn bij de SVR camping van fam. van Rein en in Gasselte bij camping De Berken, camping Drouwenerzand (be prepared: hier vind je veeeeel kinderen) en camping Alinghoek. Voor campings in Borger moet je nog een paar kilometer uit het dorp lopen. Als je toch een eind moet lopen, dan beter naar een mooie camping: natuurkampeerterrein Borger is het hele jaar door open en één van mijn favorieten.
• Horeca in Gasselte (voldoende keuze langs de route) en in het centrum van Borger.
• Honden zijn op deze etappe niet welkom op het Drouwenerzand

Het grootste hunebed ligt bij het Hunebedcentrum in Borger

Hondsrugpad etappe 6: van Borger naar Exloo (13.3 km)

Om 5.45 uur vertrek ik van mijn logeeradresje in Borger. Een unieke kans om het grootste hunebed bij zonsopkomst én zonder klimmende kinderen te fotograferen. Ik wrijf drie keer in mijn ogen als ik in het routegidsje lees dat ik ‘voor de mammoet schuin linksaf’ moet. Huh, mammoet? Oh, een schaalmodel van een mammoet dus.

‘Linksaf bij de mammoet’

De route voert me een lang, recht stuk door de weilanden langs een kanaal. De ochtendmist hangt boven het water, wat dit stuk wat boeiender maakt. Toch ben ik blij als ik over een zandpad een bult in het landschap op loop. Bovenop de heuvel, die de Buunerbult genoemd wordt, staat een bankje met uitzicht. Ik maak ontbijt terwijl ik passerende paarden met wagens de stuipen op het lijf jaag met mijn enge, rode rugzak.

Langs de grote woonboerderijen van Buinen vervolg ik mijn route tussen de bosrand en de akkers. Hier in Boswachterij Exloo gaat neongroen beukenbos abrupt over in donkergroen naaldbos. In het bos licht een groot heideveld, waar het doodstil en behoorlijk warm is. Dieper in het bos ligt een pingoruïne (een dal waar eerder een ijsbel onder de oppervlakte zat).

Picknicken bij de Pingoruïne

Verderop in het bos vind je aan een kasseipad en fietspad een overdekte picknickplek, ideaal voor regenachtige of juist heel zonnige dagen of als je eenzaam bent en het ‘goh-loop-jij-het-Pieterpad-gesprek’ met bejaarde fietsers wilt voeren. Door dennenbos, langs watertjes en grafheuvels en langs hunebed D30 loop je naar de rand van het dorp Exloo.

• In boswachterij Exloo overlapt het Hondsrugpad een stukje met een mountainbikeroute – doe voorzichtig
• In Exloo vind je gezellige horeca, ambachtelijk ijs en brood, een schaapskooi en een Spar. De route loopt niet door het centrum, dus om dit te zien moet je even van de route afwijken.
• Op een stuk lopen van Exloo liggen camping Vlintenholt en camping Exloo.

Hondsrugpad etappe 6 eindigt in Exloo

Hondsrugpad etappe 7: van Exloo naar Emmen (18.4 km)

Vanuit Exloo loop ik over zandpaden het Molenveld op. Een groot heideveld, waar de schaapskudde van Exloo graast. Ik miste het routebordje en sloeg rechtsaf, waar ik heerlijk genoot van het uitzicht over de heide. Fout lopen is hier echt een aanrader, maar daarna moet je wel weer terug de route op en de bospaden op. Aan de overkant van een grote weg loopt de route over een kasseipad langs de bosrand naar een grafheuvel en hunebed D31. Ik wandel hier op Hemelvaart, wat de enorme drukte verklaart. Een volwassen vrouw poseert met haar fiets in de voormalige grafkamer in het hunebed. Dat voelt alsof je je fiets een piramide in tilt voor een selfie en dit houdt me nog de hele dag bezig.

Door een open vlakte en langs weer een grafheuvel loop ik naar Odoorn. Langs de Dennenweg staan frisgroene loofbomen. De bermen langs de zandpaden in dit buitengebied zijn bontgekleurd met wilde bloemen en schapen relaxen in het zonnetje in de weilanden. Onder een grote eik staat hunebed D34, die duidelijk betere tijden gekend heeft. Het volgende hunebed, D35, staat aan een heideveld en het Valtherbos. In het bos ligt een onderduikershol waar joden zich verstopten. Door verraad werden ze door meer dan honderd soldaten en jachthonden in een klopjacht door het bos gejaagd, wat ze op wonderbaarlijke wijze overleefd hebben. Een verhaal waar ik kippenvel van krijg en het doodstille bos voelt daarna een stuk minder veilig.

Valtherbos en Emmerdennen

Vanuit het Valtherbos loop ik de Emmerdennen in, nog zo’n groot natuurgebied. Donkere sparren staan naast felgroene beuken. Kronkelige boomstammen worden omgeven door hoge varens op de groene bosbodem. Het bos verveelt nooit op dit kilometers lange stuk van de route. Eenmaal uit het bos, kijk ik uit over een heideveld met drie hunebedden bij elkaar. De één in beter bewaarde toestand dan de ander. Ik besluit dat dit een mooi eindpunt voor mijn route is en krijg een lift naar huis.

De route verder naar Emmen loopt langs de rand van een wijk. Onderweg moet je zeker een stop maken bij het Langgraf, een heel langgerekt en mooi hersteld hunebed.

• Bij het zwembad aan het Molenveld kun je snacks kopen. In Odoorn zit een supermarkt en in Emmen vind je een compleet winkelcentrum.
• Campings zijn schaars op deze etappe. Nabij Emmen ligt Minicamping Emmerdennen.
• In het Valtherbos op de route mag je hond een groot stuk loslopen
• Vanaf Emmen rijdt bus 300 naar Groningen

Eén van de drie hunebedden in het hunebedden-trio in de Emmerdennen

Hondsrugpad etappe 8 en 9: van Emmen naar Meppen

Van Emmen loopt het Hondsrugpad via Zwartemeer naar Meppen. Ik heb dit deel van de route (nog) niet zelf bewandeld. Hier loop je nogmaals door de Emmerdennen en vervolgens door productiebos en veengebied. Op dit deel van de route geniet je van het veenlandschap en zie je zelfs uit boomstammen bestaande veenweggetjes van 2500 jaar v. Chr.

Etappe 9 lijkt me mooier dan etappe 8. Deze etappe loopt namelijk door het Bargerveen naar de Duitse grens. Dit hoogveengebied is alles wat er nog over is van het ooit 300.000 hectare grote Boertangermoeras. Verwacht watertjes, riet en geel gras en berkenbomen.

Toekomstplannen voor het Hondsrugpad

Tot eind 2020 bestond het Hondsrugpad tussen Groningen en Emmen enkel online. Vanaf 2021 is de route ook gemarkeerd in samenwerking met het Duitse Geopark Terra Vita. De Nederlandse en Duitse organisatie zetten recenter een lange afstand wandelroute uit tussen Osnabrück en Groningen, waar het Hondsrugpad onderdeel van is. Er zijn informatiepanelen langs de route geplaatst voor een nog completere ervaring.

Zelf het Hondsrugpad lopen?

Ik kan je het Hondsrugpad van harte aanbevelen. Als je twee of drie dagen de tijd hebt, dan zou ik kiezen voor de trajecten tussen Gieten en Emmen. Hier loop je het minst langs grote wegen, zie je de glooiing van de Hondsrug goed en vind je veel afwisseling tussen open landschap en bossen. Ook kom je hier grafheuvels en hunebedden tegen; die mogen natuurlijk niet ontbreken op je wandeling over de Hondsrug.

Wil je liever een andere lange afstand wandelroute in Drenthe lopen? Ik raad je het Drenthepad, een 329 kilometer lang streekpad dat een rondje om Drenthe maakt, aan.