3 dagen wandelen langs hunebedden in Drenthe

Uitgestrekte bossen op een nog uitgestrektere heuvelrug. Hopen stenen die ruim vijfduizend jaar oud zijn. Stille dorpjes en vriendelijke bejaarden op e-bikes die graag een praatje maken. Jep, ik ben terug op mijn geboortegrond. Ik ging drie dagen wandelen langs hunebedden in Drenthe. Dit is een reisverslag en praktische gids voor als je zelf de route wilt lopen in één.

Na vier maanden in Schotland gewoond te hebben, strijk ik neer in mijn Drentse geboortedorp. Al snel blijkt dat stilzitten een slecht idee is voor mijn mentale gezondheid, en ik besluit dat het tijd is voor een avontuur. Dat besef kwam tijdens een bezoek aan mijn vader. Dit volgde: ‘hee pap, jij hebt al die hunebedden bezocht, wat vind je nou de mooiste?' Mijn vader sprint naar boven om met een hunebedden plattegrond terug te komen. Vijf minuten later is het lijstje met hunebedden die ik ga bezoeken compleet. Ik zoek de hunebedden op in navigatie-app Komoot, vraag de app om de mooiste route uit te zetten en voeg wat omwegen langs ‘bonushunebedden’ toe. Met behulp van de meerdaagse routeplanner in de app voeg ik binnen vijf minuten accommodatie toe, die ook nog beschikbaarheid hebben. Klaar voor vertrek.

Wandelen langs hunebedden: hoe zit dat?

Misschien ben je niet, zoals ik, opgegroeid met een hunebed praktisch in de achtertuin. Misschien heb je ook geen vader die in zijn vrije tijd hunebedden bezoekt en daar allemaal weetjes over verzamelt. Misschien was je, net als ik, ook niet erg dol op het droge schoolvak geschiedenis. Laten we beginnen met een korte introductie van de hunebedden.

De hunebedden (zie foto’s in dit artikel als je niet weet hoe een hunebed eruit ziet) zijn overblijfselen van de trechterbekercultuur in Nederland. Deze groep mensen leefde tussen 3.400 tot 2.850 voor het begin van de jaartelling in Nederland. Zij waren de eerste boeren in wat nu Nederland is. De hunebedden zijn vermoedelijk grafkamers voor de doden, al zijn er nooit botten op de hunebedplekken gevonden. Dat is op zich niet heel gek, want die zouden in de tussentijd allang vergaan zijn. Mogelijk hadden de hunebedden ook spirituele betekenissen, maar dat weten we ook niet zeker. De zijkanten en het ‘dak’ van deze grafkamers werd gemaakt van zware zwerfkeien.

Vele hunebedden zijn in de afgelopen duizenden jaren verdwenen. In Drenthe zijn er nog 54 over, en in Groningen staan er twee (waarvan één nu in een museum in Delfzijl). 47 van deze hunebedden liggen op de Hondsrug, het enige Unesco Geopark van Nederland.

Ook vlak over de Duitse grens zijn hunebedden bewaard gebleven. Niet alle hunebedden zijn even indrukwekkend en niet allemaal liggen ze erg mooi. Daarom zette ik een wandelroute uit langs de hunebedden die mijn vader het mooist vindt, met uitzondering van die in Emmen. Die is ongetwijfeld heel mooi, maar paste niet helemaal in mijn plan om zo veel mogelijk door de natuur te lopen.

Tweelinghunebed, Galgenberg en Papeloze kerk.

Ik start mijn wandeling op de brink van het rustige Noord-Sleen. Tussen de oude Drentse boerderijen die om het centrale grasveld gebouwd zijn, voel ik me direct thuis. Vlak buiten de dorpsgrens vind ik de hunebedden D50 en D51, zogenaamde ‘tweelinghunebedden’. Hunebed D51 is behoorlijk incompleet, maar D50 is een klassieke schoonheid (als grote hunebedden je smaak zijn). Dit lange hunebed heeft alle dekstenen (de horizontaal liggende stenen die een soort dak vormen) nog en om het geheel ligt een krans van kleinere, verticaal staande stenen. Een goed begin, vindt mijn innerlijke Drent.

Ik volg een breed fietspad langs de weg, waar scholieren slingerend met telefoons in de hand naar school fietsen. Ooit was ik zo iemand, en zag ik 30+ers met een rugzak als ‘wandelende oma’s’. Deze wandelende oma verruilt de bewoonde wereld voor natuurgebied het Sleenerzand. Een gemengd bos waar de ochtendzon door de felgroene bladeren schijnt. Ik slinger afwisselend over brede en smalle paden en kom geen mens tegen.

Pas bij de Galgenberg heb ik weer menselijk contact. Ook direct een half uur, want een daar pauzerende fietser raakt niet uitgepraat over Duitse fietsroutes en concentratiekampen. ‘Loop je het Pieterpad?’ ‘Nee meneer, ik loop van hunebed naar hunebed.’ ‘Oh… ja… ieder z’n ding he’ en het gesprek gaat over op Duitse Hanzesteden. De Galgenberg is één van de vele grafheuvels uit de bronstijd die in het gebied liggen. Ze zijn oud, maar nieuwer dan hunebedden en hebben een minder sterke aantrekkingskracht op me.

De volgende uren geniet ik weer van mijn eigen gezelschap. Mijn met zonnebrand geplamuurde benen zijn bedekt met zand. Als een schmutzige wandelaar bereik ik het gehucht Odoornerveen, waar ik over asfalt doorsteek naar Boswachterij Odoorn. Net wanneer ik teleurgesteld vaststel dat ik al een tijdje geen hunebed gezien heb, struikel ik bijna over de hunebed D49. Dit hunebed dankt zijn bijnaam Papeloze kerk aan de verboden protestantse diensten die hier in de 16e eeuw gehouden zouden zijn. Het hunebed is mooi gerestaureerd, waarbij de helft bedekt is onder een laag aarde, zoals ze er volgens onderzoekers ooit uitzagen.

Vanaf dit laatste hunebed van de dag slenter ik verder door het bos. Deze boswachterij is in hoekige vakken opgedeeld, die met witte stenen genummerd zijn. Het voelt als een groot doolhof en ik kies willekeurige paden om vervolgens weer op mijn geplande route uit te komen. Mijn bospad leidt me naar mijn overnachtingsplek van vanavond: Camping ‘t Vlintenholt.

Overnachten in een boomhut

Ik wil na mijn wandeling nog zo’n zes uur werken, dus ik heb stroom nodig voor mijn laptop. Bovendien is mijn tas met laptop en camera al zwaar genoeg zonder tent. Gelukkig bieden ze op Camping ‘t Vlintenholt ook ingerichte accommodatie aan. Ik logeer in de boomhut in het bos, die van alle gemakken voorzien is: kooktoestel, koelkast, slaapbank, terras met stoelen, pannen en bestek.

Ik heb natuurlijk ook even de kampeerplekken bekeken en die zien er ook goed uit. Rondom de speeltuin en dieper in het bos liggen ruimte plekken. Het toiletgebouw is netjes en bij de receptie vind je vele informatiefolders over de omgeving (alles om je nieuwsgierigheid naar Drenthe te voeden ;) ). De grote weg ligt langs de camping, maar als je aan de bosrand kampeert overstemt de vogelzang de autogeluiden.

Tip: ga je zelf in de boomhut overnachten? Voor 12.50 euro huur je een linnenpakket, zodat je niet drie dagen lang met lakens op je rug rond hoeft te lopen.

Dag 2: hunebedden, hunebedcentrum en een paradijselijk strand

Over een breed pad loop ik Boswachterij Exloo in. Nog zo’n uitgestrekt bos op de Hondsrug. Op een open vlakte in het bos ligt hunebed D30. Rond het goed bewaard gebleven hunebed werden scherven aardewerk gevonden, waaruit mensen met meer verstand van geschiedenis van ik opmaken dat hier vroeger offers gebracht werden of dodenmaaltijden gegeten werden.

Ik loop verder langs weelderige velden met hoog gras. Koeienkoppen steken nog net boven de paarsroze bloemen van het gras uit. De zon schijnt warm op mijn hoofd, en ik ben blij als het pad terug het bos in leidt. Hier zie ik al snel een grasheuvel uit de bronstijd naast het pad liggen. Langs een gletsjerkuil bereik ik na enkele kilometers de buitenrand van het dorp Borger.

Het hunebed naast het hunebedcentrum van Borger is het grootste van Drenthe. En waarschijnlijk ook de meest bezochte en minst gerespecteerde van ons land. Een man rookt leunend tegen het prehistorische graf een sigaret en tijdens eerdere bezoeken zag ik kinderen op en in het hunebed spelen (ondanks dat dat verboden is). Ik loop dan ook snel door naar het hunebedmuseum, om meer over de boeren die deze hunebedden bouwden te leren.

Vanaf het hunebedcentrum is het slechts een paar kilometer lopen naar de volgende vijf hunebedden, die op nog geen honderd meter van elkaar liggen. Twee van de vijf zijn in een zielige toestand. Mijn favoriet is hunebed D51, die aan de voet van een enorme eik en een enorme beuk, die strak tegen elkaar staan, ligt.

Over nog meer lange bospaden, waar ik geniet van vogelzang en het spel van de zon op de bladeren, bereik ik Drouwen. Een typisch Drents dorpje, maar dan met een lawaaiig attractieparkje. Snel doorlopen naar hunebed D19 en D20, die tegen de dorpsgrens liggen. Ik raak met twee wandelaars die ook langs hunebedden lopen in gesprek over de mooiste exemplaren en wandelen in het algemeen. Samen naar stapels zwerfkeien staren schept meteen een band.

Een paar kilometer verderop bereik ik een perfecte pauzeplek: het strand aan recreatieplas ‘t Nije Hemelriekje. Een buitenlands aandoend paradijs met helderblauw water en witte stranden. De voormalige zandafgraving wordt omringd door dennenbos en mountainbike- en wandelpaden. Ik bevrijd mijn opgezwollen voeten uit mijn wandelschoenen en dompel ze onder in het verrassend koude water.

Na een uur lukt het me om de motivatie te vinden om te beginnen aan de laatste acht kilometer naar mijn accommodatie. Ik verlaat mijn schaduwplekje aan het water en loop over verlaten bospaden richting Anderen. De laatste kilometers wandel ik langs en over de weg, tot grote onvrede van mijn toch wat pijnlijke voeten. Zo lang over verharde paden lopen zijn we na vier maanden Schotland niet meer gewend. Ik ben dan ook opgelucht wanneer ik met mijn voeten omhoog in de comfortabele stoel van mijn B&B zit.

Tip: bezoek het hunebedcentrum in Borger

Naast het grootste hunebed van Drenthe in Borger ligt het Hunebedcentrum. Een must-visit, ook als je niet alle details over hunebedden en hun bouwers hoeft te weten. Geen lange lappen droge tekst, maar interactieve displays en nagebouwde settings. Je kunt de welkomstfilm wat mij betreft overslaan, die vond ik wat kinderlijk. Ik zou zeker wel door het oertijdpark in de openlucht wandelen. Hier zijn hutten gebouwd zoals onderzoekers denken dat ze er vroeger uitgezien hebben. In weekenden en vakanties zijn er ook figuranten aanwezig. Er zit een leuk winkeltje bij met typisch Drentse souvenirs en een restaurantje waar je thee en gebak kunt bestellen. Trek ongeveer een uur uit voor je bezoek.

Overnachten in Anderen

Na zo’n dertig kilometer lopen (inclusief extra kilometers door niet goed op de kaart te kijken) zijn mijn voeten moe. En mijn bovenlichaam eigenlijk ook wel. Ik ben opgelucht als ik het erf van mijn slaapplek op loop. Ik besluit niet op het zonnige terrasje te gaan zitten, maar direct onder de douche te stappen en op het bed neer te storten. En dat heeeerlijke bed wil ik eigenlijk helemaal niet meer verlaten. Ik slaap lang en lekker en wordt de volgende ochtend fris weer wakker. Tijd voor een huisgemaakt ontbijtje!

→ Ik logeerde bij B&B De 4 Seizoenen Drenthe - aanrader! Zit deze accommodatie vol? Dan heb je in het dorpje keuze uit vele andere opties - de helft van de Drentse boerderijtjes lijkt een slaapplek aan te bieden ;)  Dineren kan bij de buren, de Herberg van Drenthe. Liever kamperen? Net buiten het dorp ligt de groene Camping Landgoed Tolhek, die er vanaf het pad goed uitzag.

Een laatste dag wandelen langs hunebedden

Met nog een meeting en presentatie op de planning, houd ik deze derde wandeldag relatief kort. Ik ontbijt uitgebreid in het gezelschap van andere natuurliefhebbers en volg dan een paar kilometer het Pieterpad. Ik ontmoet solowandelaars die bijna bezwijken onder het gewicht van zware rugzakken. Ik word bijna omver gelopen door een twintigtal Vlamingen die vierbreed lopen en klagen over de stoffigheid van het zandpad. Ik verlaat deze gekte bij de kerk van Rolde. Hier liggen twee hunebedden in een bosje. Nog geen vijftig meter verderop liggen 5000 jaar jongere graven op een begraafplaats zoals wij die kennen, een opvallend contrast.

Over een voormalige spoorbaan die nu een wandelpad is, loop ik Rolde uit. Komoot leidt me over bospaden, langs een ven met luid kwakende kikkers en langs akkers waarin de glooiing van de Hondsrug goed te zien is. Langs een stoffig zandpad ligt een van de minder frequent bezochte hunebedden. Hij wordt omgeven door hoog gras en wat bomen en daarachter monotone akkers. In verband met tijdgebrek sla ik een bezoek aan het andere hunebed van Loon, D15, over. De bus naar de bewoonde wereld gaat maar een keer per uur en ik zou hem net missen. In plaats daarvan wacht ik vijf minuten op een 8-persoonsbusje dat me naar het station van Assen brengt. Ik zal nooit meer hetzelfde naar hunebedden kijken, die zoveel meer zijn dan een stapel stenen en het verhaal vertellen van mensen die hier vijfduizend jaar geleden de boerencultuur startten.

16 hunebedden en 54 kilometer in 3 dagen

Kant-en-klare routes voor drie etappes wandelen langs hunebedden

Ben je enthousiast geworden om terug naar de tijd van de Trechterbekercultuur te reizen? Je kunt de routebestanden voor de gehele route en de drie etappes die ik liep gratis bekijken in deze Komoot-collectie. Met een Komoot Premium account kun je de gehele route eventueel zelf in meer, minder of andere etappes opdelen. Weet je niet hoe dat moet? Lees mijn tutorial voor het plannen van meerdaagse wandelroutes in Komoot.

Praktische informatie voor je driedaagse wandelroute langs hunebedden

• Horeca onderweg: op dag 1 geen, dag 2 in Borger (van route af, of gebak bij hunebedmuseum) en Anderen, dag 3 in Rolde of op het eindpunt, Loon.
• Supermarkten onderweg: in Borger (dag 2) en Rolde (dag 3) - wijk hiervoor van de route af.
• Bereikbaarheid met het openbaar vervoer: goed. Bushalte ‘t Haantje nabij Noord-Sleen (die niet aan mijn route ligt, maar je kunt de route aanpassen) wordt door meer bussen bezocht dan die in het centrum van Noord-Sleen. Vanaf hier wandel je in 10 minuten naar het startpunt en/of het eerste hunebed op de route.
• Vanuit Loon kun je de bus naar Assen nemen. Dit 8-persoons busje vertrekt een keer per uur. Op station Assen kun je bus 21 naar bushalte ‘t Haantje nemen. Deze gaat ook een keer per uur.
• Tip: maak je overstap in Assen langer en breng een bezoek aan het Drents museum.
• Honden mee? Honden zijn welkom, op sommige delen alleen aangelijnd. Op Camping ‘t Vlintenholt zijn honden op geselecteerde kampeerplekken en in de boomhut welkom. Voor je accommodatie in Anderen moet je dat zelf even navragen bij de plek waar je uiteindelijk gaat verblijven. Let op: bij recreatieplas ‘t Nije Hemelriekje moet je een iets wijdere bocht lopen, omdat honden op en aan het strand niet welkom zijn. Dit spreekt voor zich als je er bent en Komoot aan hebt staan.
• Kosten? Wandelen zelf is gratis. Overnachting in accommodatie kost 80-100 euro per nacht en kamperen kan voor 20-30 euro voor twee personen.
• Bij elk hunebed staat een informatiebord. Onderaan staat een QR-code die je kunt scannen voor meer informatie over het hunebed, zijn bijzonderheden en opgravingen die in dit graf gedaan zijn.

Meer informatie over de hunebedden en de omgeving

Ik ben geen historicus of geoloog en ik wil ook geen heel opstel over de Drentse geschiedenis schrijven. Er is zooooveel te lezen over de Hondsrug, de hunebedden, de grafheuvels en andere geologisch en historisch interessante plekken langs de route. Deze websites heb ik gebruikt om meer te weten te komen:

• dehondsrug.nl
• hunebedcentrum.eu
• website met locaties van de hunebedden
• veelgestelde vragen pagina op hunebedden.nl

Wandelen langs alle Drentse hunebedden? Volg de Loop langs de hunebedden. Dit is geen gemarkeerde route, maar er is een handig reisgidsje met routebeschrijving en kaartjes beschikbaar.

Wil je over de hele Hondsrug wandelen en onderweg ook hunebedden en grafheuvels zien? Volg het gemarkeerde Hondsrugpad of de Hünenweg (Duitse naam) van Groningen naar Emmen of het Duitse Osnabrück.